زمان و مكان ارزيابي و جبران خسارات قراردادي در حقوق ايران، امارات و كنواسيون بيع بين‌المللي كالا با نگاه به فرضيه نسبيت اخلاق

با توجه به قاعده نسبيت اخلاق در جوامع مختلف زمان و مكان ارزيابي خسارت دو عامل مستقل نقش آفرين در تعيين ميزان خسارت هستند؛ دسته‌اي از خسارات از زاويه‌ي عامل زمان، به لحظه و زمان خاصي ارتباط دارند. مثل خسارت ناشي از عدم حصول ارزش موضوع تعهد، در دارايي متعهدله كه در واقع زمان صرفاً براي تشخيص يك قيمت از ميان قيمت‌هاي ارزش در مورد تعهد در يك فاصله زماني است. دسته‌ي ديگر خسارت مربوط به يك مقطع زماني است، كه در آن مقطع خسارت يك پديده‌ي نابهنجار از زاويه‌ي اخلاق است. مثلاً با توجه به نگاه اخلاقي متفاوتي كه به بهره‌ي پول وجود دارد؛ براي تعيين بهره‌ي پول يا منافع اعيان، مبدأ زمان ارزيابي بهره و منافع از چه زماني تا چه زماني است؛ از حيث عامل زمان در حقوق ايران، با نگاه به پديده‌ي نابهنجار غصب، از منظر فقيهان اخلاق‌مدار و حقوقدانان ارزش‌معيار، ملاك‌هاي مختلفي است كه آثار مختلف دارد. مناسب‌ترين زمان اخلاقي پرداخت خسارت، يوم‌الادا و از لحاظ مكان، مكان زيانديده است؛ در حقوق امارات زمان اخلاقي ارزيابي خسارت، زمان وقوع حادثه يا ورود خسارت و مكان ارزيابي خسارت، محل تسليم كالا، انعقاد قرارداد و اقامتگاه متعهد است؛ در كنوانسيون بيع بين‌المللي كالا، شاخص‌هاي مختلفي از قبيل زمان انعقاد قرارداد، مدت معقول منتهي به فسخ قرارداد، ثمن اخلاقي رايج زمان فسخ قرارداد مفروض است كه حسب مورد مبناي محاسبه و ارزيابي قرار مي‌گيرد. از لحاظ مكان ارزيابي با نگاه اخلاق¬محور محل تسليم كالا مناسب‌ترين مكان سازگار با روح مقررات كنوانسيون است.