اعتبار ظواهر قرآني از نگاه عدلي‌مسلكان و جبرگرايان

اعتبار ظاهر سخن، قراردادي خردمندانه است. تعميم اين قرارداد بشري به سخنان خداوند بر پايه مباني كلامي شكل مي‌گيرد. عدلي‌مسلكان بر اين باورند كه خداوند آنچه را كه عقل قبيح بداند، انجام نمي‌دهد. سخن گفتن خارج از قرارداد سخنگويان خردمند به حكم عقل قبيح است، و خداوند اين چنين سخن نخواهد گفت. جبرگرايان دادگري خداوند را در چهارچوب حسن و قبح شرعي معنا مي‌كنند كه در نتيجه درباره خداوند و صفات و افعال وي، هيچ الزام يا تقبيحي معنا ندارد. بنا بر اين پندار، خداوند ملزَم نيست كه در چهارچوب خاصي سخن بگويد و در سخنانش اصول و قواعدي را رعايت كند. جبرگرايان براي اثبات اعتبار ظاهر كلام الهي به «عادت خداوند» استدلال نموده‌اند. با بررسي و تحليل ديدگاه عدلي و جبري در استناد به اعتبار ظواهر قرآني، اين نتيجه به‌دست مي‌آيد كه تنها بر پايه اصل عدل مي‌توان ظاهر كلام خداوند را حجت و قابل استناد دانست، و در چهارچوب انديشه جبر، استناد به ظواهر قرآني هيچ اساسي نخواهد داشت.