معيارهاي ارزيابي عقلانيت باورهاي ديني در رويكرد جامع‌نگر

ارزيابي عقلانيت نظري و عملي نظام باورهاي ديني از مهم‌ترين وظايف و كاركردهاي فلسفه دين است كه موجب فهم مشترك عقلاني ما از اديان مي‌شود. در اين زمينه، در اين تحقيق، رويكرد جامع‌نگر انتخاب شده است كه در آن به روش استقرايي معيارهاي متفاوتي براي سنجش عقلانيت باورهاي ديني استفاده مي‌شود؛ معيارهايي مانند امكان اثبات برهاني، كليت و جهانشمولي، ثبات و تغييرپذيري، انسجام دروني، بساطت و پيچيدگي، داشتن نتيجه عملي مناسب، استقلال از حجيت متون ديني، ميزان تاثيرپذيري از عوامل معرفتي و غيرمعرفتي داراي اهميت خاص خود هستند. بكارگيري اين معيارها در رويكرد جامع‌نگر نشان مي‌دهد كه مجموعه باورهاي ديني داراي سطوح مختلفي از عقلانيت نظري و عملي هستند. براين اساس مي‌توان نظام باورهاي ديني را به سه گروه عمده باورهاي بنيادي، باورهاي مياني و باورهاي حاشيه‌اي تقسيم كرد كه در اين تقسيم، باورهاي بنيادي داراي عالي‌ترين سطح عقلانيت، باورهاي حاشيه‌اي داراي نازل‌ترين سطح عقلانيت و باورهاي مياني هم در جايگاه بين آن دو هستند. حال بانظر به اهميت محوري باورهاي بنيادي در درجه اول و باورهاي مياني در درجه دوم، براي بسط گفتگوي پيروان اديان الهي و مذاهب اسلامي و گسترش صلح و همزيستي بشري، توصيه مي‌شود عمدتا بر باورهاي بنيادي تمركز شود، زيرا عموم پيروان اديان و بعضا ديگر خداباوران درباره آنها اتفاق نظر دارند. البته در گفتگوي مذاهب اسلامي، تلاش براي گسترش فهم مشترك از باورهاي مياني هم مهم است.