تحليل مقايسه اي طنزپردازي شاعران جامعه‌گرا (انوري، سعدي و عبيدزاكاني) و شاعران صوفي (سنايي، عطار و مولوي)

مقالۀ حاضر به بررسي و مقايسۀ طنزِ شاعران جامعه گرا و شاعران صوفي در بازۀ زماني قرن ششم تا هشتم مي پردازد تا نشان دهد گرايش هاي فكري متفاوت تا چه ميزان در ظهور نوع خاصي از طنز موثّر هستند. شاخصه هاي مورد ارزيابي به سه جنبۀ شخصيت پردازي، شگردهاي طنز و اهداف طنز، تقليل يافت. با تجزيه و تحليل اين داده ها، به نظر مي رسد طنز شاعران جامعه گرا كه انديشۀ آن ها بيشتر با جنبه هاي واقع گرايي منطبق است، از لحاظ زبان و بيان، شگردها، اهداف و محتوا، نمودي برون گرايانه دارد؛ طنزي كه حاصل خلاقيت زباني است و در روساخت اثر خود را نشان مي دهد. در مقابل، شاعران صوفي مسلك كه ديدي عرفاني داشتند، اهداف و محتواي طنز آن ها متناسب با افكارشان، جلوه اي درون گرايانه به خود گرفت؛ مطابق همين، طنز شاعران جامعه گرا در پناه بلاغت به ظهور رسيد و در بستر طنز زبان محوري جريان پيدا كرد، در حالي كه طنز شاعران صوفي همانند احوالات دروني آنان در ساختار نفوذ كرد و زمينۀ شكل گيري طنز ساختاري را فراهم آورد.