بررسي عوامل مؤثر بر خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي در استان آذربايجان شرقي

كاهش بهره‌وري و افزايش هزينه‌هاي توليد ناشي از خردي و پراكندگي نامنظم قطعات زراعي و باغي يكي از موانع عمده دستيابي به توسعه پايدار كشاورزي است. پژوهش حاضر با هدف بررسي عوامل مؤثر بر خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي در استان آذربايجان شرقي صورت گرفت تا با شناسايي اين عوامل، بتوان راه‌كارهاي مناسب جهت ساماندهي وضعيت موجود اراضي كشاورزي ارائه داد. جامعه آماري اين تحقيق را بهره‌برداران بخش كشاورزي ساكن در استان آذربايجان شرقي تشكيل دادند (212926N=). حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 380 نفر برآورد شد كه به روش نمونه‌گيري طبقه‌اي انتخاب شدند. ابزار تحقيق پرسشنامه بود كه روايي آن با استفاده از نظرات گروهي از پژوهشگران دانشگاهي و متخصصان حوزه خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي سازمان امور اراضي كشور مورد بررسي، بازبيني و اصلاح قرار گرفت. پايايي پرسشنامه با محاسبه آلفاي كرونباخ (85/0) تأييد شد. نتايج حاصل از تحليل عاملي نشان داد كه متغيرهاي مورد مطالعه در شش عامل فني اقتصادي، فيزيكيكالبدي، كيفياجتماعي، نظارتي، تاريخيمذهبي و زراعي گروه‌بندي شدند. اين شش عامل 13/65 درصد واريانس عوامل تعيين‌كننده خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي در منطقه مورد مطالعه را تبيين كردند. بر اساس نتايج تحليل عاملي، عامل فني اقتصادي (سنتي بودن نظام‌هاي بهره‌برداري، ابتدايي بودن امكانات و شيوه‌هاي توليد كشاورزي در مناطق روستايي، پايين بودن بهره‌وري اراضي كشاورزي، فاصله قطعات از منبع آب، وجود قوانين و سياست‌هاي كشاورزي نامناسب، نبود الگوي مناسب كشت و فقدان قدرت مالي كشاورزان جهت خريد و يا معاوضه قطعات) مهم‌ترين عامل خردي و پراكندگي اراضي كشاورزي در استان آذربايجان شرقي بود.