ارزيابي نظريه هكشراهلين ونك (HOV) در گسترش روابط تجاري ايران با دامنه‌اي از شركاي تجاري خود

بسط الگوي دو عاملي (نيروي كار و سرمايه) از طريق افزودن عواملي مانند سرمايه انساني، سرمايه دانش و مخارج تحقيق و توسعه (R D) كه در نظريه ( HOV) مطرح شده، نشان دهنده مزيت هاي واقعي كشورها و يكي از اولويت ها و الزامات سياست گذاران اقتصادي براي دستيابي به راهبرد توسعه صادرات است. از اين رو در اين پژوهش تلاش شده است كه روابط تجاري ايران با شركاي عمده ي تجاري اش (چين، امارات، عراق، تركيه، كره جنوبي، هند، ژاپن، روسيه و آلمان) براساس نظريه (HOV) مورد مطالعه قرار گيرد تا گسترش روابط تجاري در چهارچوب شدت عامل بري صادرات ارزيابي شود. نوآوري اين مطالعه در نظر گرفتن چندين عامل توليد شامل نيروي كار ماهر، نيروي كار غيرماهر، سرمايه انساني، سرمايه فيزيكي، سرمايه دانش، مخارج تحقيق و توسعه، بهره‏وري و انرژي به‌عنوان فهرست عوامل صادرات اين كشورها در دوره زماني 19902016 است. با توجه به اين كه تخصيص مخارج تحقيق و توسعه (R D) در روابط تجاري بين كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه از توزيع يكساني پيروي نمي‌كند و براساس ادبيات تجربي نمي توان انتظاري از نوع علامت اين ارتباط با صادرات داشت چون در مطالعات مختلف، اين متغير رفتار متفاوتي را از خود نشان داده است، به همين دليل تحليل روابط دو جانبه در آن محدود به يك رابطه پارامتري نمي‌شود، اين در حالي است كه ساير عوامل اثر مشخص و پارامتريكي بر تجارت دارند، بنابراين در اين پژوهش از تصريح شبه پارامتريك براي مدل صادرات ايران و شركاي تجاري در محيط داده‏هاي تابلويي استفاده شده است. نتايج برآوردي نشان مي دهد كه سرمايه انساني، نيروي كار ماهر و سرمايه دانش كه در فهرست عوامل قرار گرفته‌اند، بيشترين تأثير را بر جريان صادراتي ايران و شركاي تجاري به‌عنوان مبادلات مزيت‌دار بين آن ها داشته‌اند. همچنين بخش ناپارامتريك مدل نشان مي دهد كه درصد بالايي از مخارج تحقيق و توسعه تأثير به‌سزايي بر جريان صادراتي اين كشورها دارد.