انتظار بشر از دين و انتظار دين از بشر؛ ظهور يك حقيقت واحد

انتظار بشر از دين و انتظار دين از بشر، دو چالش مهمّ تاريخي در باب رابطۀ دين و انسان بوده است. اين مقاله نيز به روش تحقيق كتابخانه‌اي، به بسط ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي مي‌پردازد. نگارنده با استفاده از تعريف «انسان» و مطابقت حقيقت فطرت و دين حق در ديدگاه ايشان، در كنار دو معنايي كه آيت‌الله جوادي آملي از «انتظار» ارائه مي‌كند، معناي سومي از انتظار ارائه مي‌دهد. بر اساس معناي سومِ انتظار، فطرت الهي انسان و دين حق در عالم ماده، ظهور يك حقيقت واحد از عالم عقل بوده و با يكديگر مساوقند؛ از همين ‌روي، تعبير «انتظار بشر از دين» در دنيا، همان انتظار رقيقۀ فطرت انسان از رقيقۀ دين در دنيا؛ و «انتظار دين از بشر» همان انتظار رقيقۀ دين از رقيقۀ فطرت انسان است و چون حقيقت فطرت انسان و حقيقت دين مساوقند، انتظار بشر از دين و انتظار دين از بشر، به يك حقيقت واحد برمي‌گردند.