اثر نيتريك اكسيد بر فيزيولوژي و متابوليت‌هاي ثانويه گياه دارويي ريحان (Ocimum basilicum L.) در شرايط تنش خشكي

تنش خشكي به‌عنوان يكي از مهمترين تنش غيرزيستي نقش زيادي در كاهش عملكرد گياهان دارويي دارد. به‌منظور بررسي تأثير نيتريك اكسيد بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيك و بيوشيميايي گياه ريحان (Ocimum basilicum L.) توده بومي شهرري در شرايط تنش خشكي آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتورهاي مورد آزمايش شامل تنش خشكي (شاهد (آبياري كامل) و قطع آبياري در مرحله ابتداي گلدهي و 50% گلدهي) و محلول‌پاشي نيتريك اكسيد به‌صورت سديم نيتروپروسايد در غلظت‌هاي 0.5، 1 و 2 ميلي‌مولار بودند. در تيمار شاهد نيز گياهان با آب مقطر اسپري برگي شدند. نتايج نشان داد با افزايش شدت تنش خشكي ارتفاع بوته، وزن خشك گياه، كلروفيل a، كلروفيل b، كلروفيل كل و كاروتنوئيد و محتواي آب نسبي كاهش معني‌داري يافت و ميزان نشت الكتروليت، محتواي پرولين برگ و درصد اسانس افزايش يافت. محلول‌پاشي با نيتريك اكسيد، باعث افزايش رشد گياه ريحان در شرايط تنش خشكي شد و بيشترين بهبود رشد در اثر محلول‌پاشي غلظت 2 ميلي‌مولار از نيتريك اكسيد حاصل گرديد. با افزايش تنش خشكي و غلظت نيتريك اكسيد مقدار تركيب‌هاي اسانس افزايش يافت. عمده‌ترين تركيب‌هاي اسانس ريحان در اين آزمايش شامل متيل كاويكول، لينالول، ژرانيال، ژرانيول، آلفاپينن، بتاپينن و ميرسن بودند. به‌طور كلي نتايج اين آزمايش نشان داد كه محلول‌پاشي نيتريك اكسيد در شرايط تنش خشكي با ايجاد تنظيم اسمزي، جلوگيري از تجزيه كلروفيل و حفظ محتواي آب برگ در بهبود رشد گياه ريحان مؤثر مي‌باشد.