ارزيابي ويژگي‌‌‌هاي رشد و تركيب‌هاي اسانس در دو گونه دارويي پونه‌‌‌ساي برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. Bornm.) و پونه‌‌‌ساي تاج‌‌‌كركي (N. eremokosmos Rech.)

دو گونه پونه‌‌‌ساي برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. Bornm.) و پونه‌‌‌ساي تاج‌‌‌كركي (N. eremokosmos Rech.) از گونه‌‌‌هاي دارويي انحصاري ايران مي‌‌‌باشند. اين مطالعه در راستاي بررسي صفات رويشي، عملكرد اندام هوايي، ميزان اسانس و تركيب‌هاي اسانس و ارزيابي روابط بين آنها در دو گونه مذكور در شرايط مزرعه‌‌‌اي انجام شد. آزمايش در قالب طرح بلوك‌‌‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار، طي سال‌هاي 1396 و 1397 اجرا گرديد. نتايج نشان داد كه وزن تر و خشك اندام هوايي در گونه برافراشته (به‌‌‌ترتيب 11353 و 2351 كيلوگرم در هكتار) به‌طور قابل ملاحظه‌‌‌اي بيشتر از گونه ‌‌‌تاج‌‌‌كركي (به‌‌‌ترتيب 2638 و 527 كيلوگرم در هكتار) بود. متوسط درصد اسانس در گونه‌‌‌ برافراشته و تاج‌‌‌كركي به‌‌‌ترتيب 1.60% و 0.64% و عملكرد اسانس به‌‌‌ترتيب 20.16 و 2.21 كيلوگرم در هكتار بود. آناليز تركيب‌هاي اسانس بيانگر آن بود كه مجموع ايزومرهاي نپتالاكتون در گونه ‌‌‌برافراشته به‌طور متوسط 78.6% و در گونه تاج‌‌‌كركي 62.8% بود. آناليز همبستگي بين صفات نشان داد كه وزن خشك برگ، وزن تر و خشك كل و قطر بزرگ بوته بيشترين همبستگي را با عملكرد اسانس داشتند. آناليز رگرسيون گام به گام بيانگر آن بود كه تغييرات عملكرد اسانس عمدتاً توسط وزن خشك برگ، درصد اسانس، وزن تر كل، تعداد ساقه و ميزان تاج پوشش توجيه مي‌‌‌شد. به‌طور كلي با توجه به نتايج بدست‌آمده برتري گونه پونه‌‌‌ساي برافراشته نسبت به گونه تاج‌‌‌كركي قابل ملاحظه بود و مي‌‌‌توان آن را به‌عنوان يك گونه ارزشمند براي توليد با مقاصد دارويي توصيه نمود.