تحليل عوامل محرك و پيش‌بيني تغييرات كاربري زمين در منطقه‌ كلان‌شهري تهران با تأكيد بر يك مدل منطقه‌اي يكپارچه

مناطق كلان‌شهري به‌ويژه در كشورهاي درحال‌توسعه با رشد سريع جمعيت روبه‌رو شده‌اند كه اين امر در دهه‌هاي گذشته تأثيرات مخربي را با تغيير در كاربري زمين محيط پيراموني خود به محيط‌زيست وارد كرده است. تغييرات كاربري زمين در اين مناطق با پيچيدگي و سرعت بالايي رخ داده و موجب تخريب اراضي سبز و كشاورزي، افزايش آلودگي زيست‌محيطي و آسيب‌هاي اكولوژيكي شده است. روند برنامه‌ريزي حاضر كاربري زمين، اين ضرورت را ايجاد مي‌كند تا بر پايه معيارهاي مناسب با محيط طبيعي، اقتصادي و اجتماعي الگوي آينده كاربري زمين مناطق شناسايي شوند بر اين اساس، پژوهش حاضر با هدف پيش‌بيني تغييرات آتي كاربري زمين در منطقه كلان‌شهري تهران انجام شده است. براي دستيابي به اين هدف، در گام نخست تغييرات كاربري زمين در منطقه تحليل مي‌شود. سپس، با شناسايي ميزان تأثير عواملِ محركِ تغيير و پتانسيل‌هاي انتقال كاربري‌ها، تغييراتِ كاربري اراضي سال‌هاي آتي ترسيم مي‌شود. لذا، براي اين منظور، ابتدا كاربري‌هاي سال‌هاي 1985 ،2000 و 2015 ، با استفاده از نرم‌افزار ENVI و روش SVM طبقه‌بندي و تحليل مي‌شوند. در گام دوم پس از شناسايي عوامل محرك تغيير با روش رگرسيون لجستيك، ميزان تأثير عوامل مشخص مي‌شود. در بخش پيش‌بيني با تركيب روش‌هاي ماركوف و خودكار سلولي تغييرات آتي در سال‌هاي 2030 و 2045 شبيه‌ سازي‌شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه روند تغييرات گذشته در منطقه كلان‌شهري تهران منجر به تخريب مراتع، زمين‌هاي كشاورزي و زمين‌هاي باير شده و اين روند آسيب‌مناطق ساخته‌شده بر منابع با ارزش طبيعي و زيست‌محيطي را بيشتر خواهد كرد؛ كه در اين ‌بين، راه‌ها، فاصله از مناطق ساخته‌شده و عوامل طبيعي بيشترين تأثير را بر تغيير دارند. تغييرات در سال‌هاي 2030 و 2045 روند گذشته را خواهد داشت. در اين ميان، مناطق ساخته‌شده افزايش يافته و در محورهاي غربي، جنوبي و شرقي محدوده بيشترين تغييرات اتفاق خواهد افتاد.