ماندگاري قنوات از ديد مطلعان كليدي: پژوهش كيفي در شهرستان تفت

قنات يكي از مهم ترين سازه هاي مديريت پايدار آب زيرزميني در مواجهه باكمبود آب در اقليم‌هاي خشك و نيمه‌خشك بشمار مي رود. اين سازۀ مديريتي با وجود كاركردهاي اجتماعي و اقتصادي با چالش هاي عديده اي مواجه است. شهرستان تفت تعداد قابل توجهي قنات را بر پهنۀ خود پذيراست كه در دهه‌هاي اخير مورد بي‌توجهي قرار گرفته است. ماحصل اين اهمال‌كاري، بايرشدن تعداد بسياري از قنات است. لذا اين پژوهش بر آن است تا به تبيين دلايل ماندگاري قنات در شهرستان تفت بپردازد. در انجام اين پژوهش، از رويكرد تحقيق كيفي و روش موسوم به تئوري بنيادي بهره گرفته شده است. جامعۀ آماري پژوهش مشتمل بر خبرگان(مقني، ميراب و رئيس) و كارشناسان قنوات (اعضاي هيئت علمي دانشگاه يزد، كارشناسان شركت سهامي آب منطقه اي و سازمان جهاد كشاورزي) بوده كه به ترتيب با تعداد 22 و 12 نفر از افراد فوق براي حصول اشباع تئوريك مصاحبه شده است. يافته هاي پژوهش نشان داد مهم‌ترين دلايل ماندگاري قنوات به ترتيب عبارتند از: دلايل زيست‌محيطي (ميزان بارندگي، كيفيت آب، ظرفيت قنات)، اقتصادي نهادي (دريافت اعتبارات، ميزان درآمد بهره‌برداران قنات و تسهيلات فني حمايتي)، اجتماعي آموزشي (آموزش نسل جوان، معرفي تكنولوژي‌هاي كم‌آب‌بر به كشاورزان‌، سرمايۀ اجتماعي، باورها و اعتقادات مذهبي، مشاركت زنان در امور قنات)، مديريتيزيرساختي (صعوبت راه‌هاي ارتباطي، برداشت بي‌رويه از قنات، حفر چاه غير مجاز، تجاوز به حريم قنات) و كشاورزي طبيعي (آلودگي آب و هدررفت آب قنات در فصول غير كشاورزي).