تحليل مكاني و زماني فرسايندگي باران در ايران طي شش دهه گذشته

فرسايندگي باران معمولأ در قالب شاخص‌هاي فرسايندگي مبتني بر خصوصيات بارندگي بيان مي‌شود. تاكنون شاخص‌هاي مختلفي ارائه شده‌اند كه از ميان آن‌ها عامل فرسايندگي باران (R) در معادله جهاني هدررفت خاك(RUSLE)از مقبوليت بيشتري در دنيا برخوردار است. .هدف از تحقيق حاضر، محاسبه و مدل‌سازي عامل فرسايندگي باران در كشور با استفاده از داده‌هاي 27 ايستگاه سينوپتيك طي 64 سال آماري 1330 تا 1393 با روش‌هاي ميان‌يابي و تحليل زماني روند آن با آزمون من- كندال مي‌باشد. با مرور مطالعات و تحقيقات انجام شده در سطح جهان و با توجه به محدود بودن ايستگاه ‌هاي مجهز به باران نگار و برخي عوامل ديگر، شاخص فورنيه اصلاح شده كه براساس آمار بارندگي ماهانه قابل محاسبه است، مورد استفاده قرار گرفت پس از محاسبه عامل فرسايندگي باران براي ايستگاه ‌هاي مورد نظر، نقشه فرسايندگي باران ترسيم گرديد و براي نشان دادن همبستگي مكاني بين داده‌هاي فرسايندگي باران از ترسيم نيم‌تغغيرنما با نرم افزار GS+ استفاده گرديد كه واريوگرام خطي با ميزان صفر بهترين همبستگي بين داده‌ها را مدل كرد. هم‌چنين، براي بررسي ميزان عامل فرسايندگي باران از روش‌هاي ميان‌يابي روش عكس فاصله، ميان‌يابي چند جمله‌اي جهاني، ميان‌يابي موضعي و كريجينگ استفاده شده و براي انتخاب بهترين روش ميان‌يابي از شاخص‌هاي آماري ريشه ميانگين مربعات خطا و ميانگين قدر مطلق خطا استفاده شد. نتايج نشان داد كه روش كريجينگ با ريشه ميانگين مربعات خطا برابر با 28/94 و ميانگين قدر مطلق خطا برابر با 20/96 بهترين روش مي‌باشد. بر اين اساس، مي‌‌توان كشور را به پنج منطقه از نظر فرسايندگي باران تقسيم‌بندي نمود و مناطق نيمه‌خشك بالاترين فرسايندگي باران را دارند. هم‌چنين اين مناطق داراي روند افزايشي عامل فرسايندگي هستند.