حفاظتِ تفويضي از شهرهاي اسلامي در عجايب‌نگاري‌هاي مسلمانان در سده‌هاي ميانه: كاركرد و صورت طلسم‌هاي شهري

Delegated Protection of Islamic Cities in Medieval ondergraphs: Form and Function of Urban Talismans

بنا بر منابع دورۀ اسلامي، شهرنشينان بخشي از وظيفۀ حفاظت از خود و شهرشان را به ديگران تفويض مي‌كنند و مراد از حفاظت تفويضي اين است كه عاملي به جز شخص يا شهر تحت حفظ، حافظ جان و مال مردم شود. در ميان انواع راه‌هاي حفاظت تفويضي، از مقوله‌هاي كمتر كاويده‌شده استفاده از طلسم‌هايي است كه در پندار مردم سده‌هاي ميانه، كاركردهاي متنوعي به آنها منسوب بوده است: حفظ شهر از گزند حيوانات و آفات؛ حفظ شهر از بلاياي طبيعي و عوامل جوّي؛ حفظ معادن و منابع شهر از دستبرد اغيار؛ مديريت انساني در قالب افزايش همدلي بين مردم و جلوگيري از بعضي جرم‌ها؛ و حفظ ابنيۀ عمومي. اين دسته از طلسم‌ها را كه گستره‌اي در مقياس يك شهر داشته‌اند، مي‌توان «طلسم شهري» نام نهاد كه در صورت‌هاي بسيار متعددي، اگرچه معمولاً با استفاده از سنگ، ساخته مي‌شدند: مجسمه و تنديس‌هاي دوبعدي (تراشيده‌شده روي زمين يا ديوار) و سه‌بعدي؛ مناره؛ و خانه.

Urban dwellers, as Islamic literati suggest, delegate the task of protecting themselves to others. In this sense, Delegated Protection is to protect the city and its dwellers by any other agents rather than the protected people themselves. Among the various ways of such delegated protection, the less-known category of Urban Talismans was believed to be responsible for protecting the city from animal and pests, natural disasters and climate-related issued (apotropaic talismans), protecting public resources, human management in means of empathy among people and prevention of certain crimes, and the preservation of public buildings. These Talismans, functioning in an urban scope, which therefore can be called “Urban Talismans”, were made in many forms, though usually in stone: two- and three-dimensional sculptures (sometimes carved on the floor or wall and sometimes built as freestanding monuments); minarets; and square buildings with certain properties.