كتيبه نگاري آيات قرآني بر مناره هاي سلجوقي

در گستره وسيع فرهنگ و هنر اسلامي، معماري تجلي گاه حضور و وجود آيات الهي، سخنان اولياء و انبياء الهي است. اينگونه ابنيه همچون مسجد و مناره را مي توان بارزترين آثاري دانست كه انديشه اسلامي در ساخت و تزئين آ نها تأثيرگذار و متبلور گشته است. مناره ها ازجمله آثاري است كه با كاربري ديني و غيرديني )محل اذا نگويي و وابسته به بناهاي مذهبي يا ميل راهنما( مزين به نقوش متنوع هندسي، كتيبه اي و... است. هدف اصلي اين پژوهش بررسي و تبين جايگاه كتيبه نگاري در تزئينات مناره هاي سلجوقي است. سؤال پژوهش عبارت است از اينكه آيات الهي نقش شده بر مناره هاي سلجوقي بازگوكننده كدام مفاهيم و مضامين ديني است؟ چهارچوب پژوهش بر اين فرضيه استوار است كه هنرمندان در كتيبه نگاري مناره هاي سلجوقي همچون مناره چه لدختران، مناره گار، مناره زيار، مناره ساربان و ... با به كارگيري آيات الهي چون هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ، هُوَ غَفُورٌ رَحِيم،ا لله ربي، ا لله اكبر، آِيه الكرسي و ... ضمن بازگو كردن صفات مطلق خداوند و تأكيد بر آن ها، تركيبي هدفمند از ارتفاع مناره ها به همراه مضمون كتيب ههايي كه حاكميت خداوند را بر جهان تأكيد مي كند، در نظر داشته است. مناره هاي دوره اسلامي كه در نگاه عرفاني و حِكمي، ستونهايي ميان زمين و آسمان تعبير و تفسير مي شوند، فضاهاي ياند كه نگاه مخاطب را به علت مرتفع بودن آن ها از زمين به سمت آسمان هدايت مي كنند. هنرمندان طراح اين بناها با به كارگيري جملات و آيات ديني كه متذكر صفات مطلق خداوند و نشان دهنده حاكميت پروردگار بر هستي است، نگاه مخاطب را در اين سير صعودي بارور و در نهايت ذهن مخاطب را با انديشه اي كه حاكميت الهي را هشدار مي دهد در نقطه پاياني ارتفاع مناره ها به سمت آسمان متوجه مي سازد. بنابراين مي توان بيان داشت كه ، مضمون كتيبه هاي ديني و الهي نقش شده بر روي مناره ها، در ارتباط مستقيم با اصل ارتفاع در مناره هاي دوره اسلامي و مناره هاي دوره سلجوقي مورد مطالعه است. اين پژوهش به روش توصيفي، تحليلي و مطالعات آن به صورت كتابخانه اي به سرانجام رسيده است.