تحليلي بر كتيبه نگاري آيات قرآني در قلعه چالِشتَر استان چهارمحال و بختياري (از دوره قاجاريه)

بناهاي خان نشين گونه اي از معماري هستند كه در دوره قاجار در اغلب روستاهاي چهارمحا لو بختياري ساخته شده اند. قلعه چالشتر يكي از اين بناهاست كه در غرب شهرستان شهركرد قرار دارد. يكي از ويژگي هاي بارز اين بناي خا ننشين)اعيا ن نشين( استفاده گسترده از آيات قرآني در نماهاي بيروني و داخلي است. ساخت بناهاي خا ننشين)اعيان نشين( همواره براساس عقايد مذهبي باني و ساكنان آن ايجاد مي شود و هنرمند نيز تا حد امكان تلاش دارد قواعد و اصول ايجاد آيات قرآني را به بهترين شكل انجام دهد. بخش قابل ملاحظه اي از اين نقوش با مضامين مذهبي به دليل داشتن شاخصه مهمي چون كتيب هنويسي از آيات قرآني، اسامي امامان و ادعيه به صورت حك شده بر روي سنگ، چوب و گچ از اهميت بسياري برخوردار است. آيات قرآني علاوه بر آراستن ديوارهاي بيروني بنا بر روي سرستون ها، سقف و بدنه اتاق پنج دري در حياط اندروني با گروهي از نقوش متنوع با مضامين مذهبي و قصص قرآني تزيين شده است. هنرمندان در اين مجموعه تلاش نمود هاند فضاي مجموعه متناسب با آيات و قصص قرآني مجسم شود. چرايي حضور آيات قرآني، نوع گزينش آيات و حتي موقعيت مكاني و يكفيت بصري)شامل نوع خط، يكفيت تزيينات و دقت به كاررفته( مورد بررسي قرار گرفت تا ضمن بررسي جايگاه آيات، در نهايت بتوان با توجه به جو حاكم )خان و رعيت( به چرايي ايجاد آيات، نيت و ارادت سازندگان در استفاده از اين آيات رسيد. ايجاد اين آيات از سه جنبه قابل بررسي است: 1 الگويي رايج معماري زمان خود است و ارتباط زيادي با عقيده سازنده بنا ندارد 2 به عقيده و تعصب سازندگان بنا و جها نبيني و ايمان آنان مرمرتبط مي شود 3 نوعي ابزار سياسي براي پيشبرد اهداف سازندگان بوده است. نتيجه پژوهش نشان ميدهد هدف صاحب اين بنا ضمن احترام به باورهاي مردم، و حفظ سجاياي انساني و توصيف مفاهيم معنوي با بياني ساده و رسا با تلفيقي از جنبه هاي عين يگرايي دانسته شده است. لذا بناي كه ايجاد شد بر مبناي الگوي است كه همواره روح ديني در آن جريان دارد. روش تحقيق از نوع تاريخي، توصيفي تحليلي و روش گردآوري اطلاعات از نوع كتابخانه اي با مطالعه اسناد و مطالعات ميداني است.