تحليل ريشه ها و مفاهيم نقوش هندسي معماري دوره اسلامي در هنر كهن ايراني

يكي از رازآميزترين و گسترده ترين تزيينات آثار معماري دوره اسلامي به ويژه مساجد، نقوش هندسي است. مطالعه پيشينه پيدايش نقوش هندسي در هنر ايران سابقه شش هزار ساله را نشان مي دهد. تحقيق حاضر در پي پاسخ به اين پرسش است كه ريشه هاي تاريخي پيدايش نقوش هندسي در آثار دوره اسلامي چيست و اين نقوش مي تواند حاوي چه مفاهيمي رمزي و سري باشد. هدف از تحقيق، بيان پيشينه تاريخي نقوش هندسي در هنر ايران و بررسي مفاهيم احتمالي آن است. فرضيه اصلي تحقيق تداوم حيات نقوش هندسي باستاني، بويژه آثار ايلامي بر معماري مساجد ايراني است. روش تحقيق توصيفي - تحليلي است و روش گردآوري مطالب كتابخانه اي از طريق فيش برداري و تصويرخواني است، روش تجزيه و تحليل داده ها كيفي است. متفكران ريشه پيدايش نقوش هندسي را تمدن هاي بين النهرين، مصر و ايران نسبت داده اند. بنابراين پژوهش، نقوش بنيادين هندسي، تزيين كننده بناهاي دوره اسلامي در ايران مرتبط با مفهوم باروري و فراواني است و سابقه پيدايش آن در هنر ايران را به هنرهاي بازمانده از دوره ايلام و آثار كشف شده از محوطه باستاني هليل رود مي توان نسبت داد. در آثار كهن ايراني نقوش هندسي به صورت ساده با تكرار عناصر منفرد و تك شكل ظاهر شده اند، تركيب چندين شكل هندسي در كنار هم به ندرت ديده مي شود، تفاوت ميان اين نقوش و آنچه در معماري اسلامي به كار رفته است ظهور شكل هاي هندسي متنوع، تركيبي و گسترده، آميخته با فلسفه اسلامي وحدت دركثرت است.