تحليل ساختاري و محتوايي جايگاه نقش مايه پرنده در چهار نگاره هفت اورنگ جامي از مكتب نگارگري مشهد

هفت اورنگ جامي از نمونه آثار ادبي است كه از پرندگان به عنوان عناصر نمادين و تمثيلي در بطن داستان ها و روايات براي آموختن درس هاي حكمي و اخلاقي استفاده شده است. در داستان هايي از قبيل مرغ ماهي گير و ماهي ساده، زاغ و تقليد از كبك، خروس مؤذن، مرغابي و لا كپشت، باز و دُرنا كه در هف تاورنگ جامي بيان شده و در 28 نگاره اي كه از اين مجموعه به تصوير كشيده شده است، تنها در داستان مرغابي و لاكپشت پرنده نقش اصلي را در داستان بازي مي كند و در مابقي، پرندگان نقشي نمادين دارند يا براي مفهومي مضاعف در نگاره به تصوير كشيده شده اند. مقاله حاضر در جستجوي مفاهيم و معاني نقش پرنده در نگاره هاي هفت اورنگ جامي است و با تجزيه و تحليل ساختاري سعي در بيان چگونگي كاربرد ارزش هاي صوري و زيباشناسانه دارد. در اين جا اين سؤال به ذهن مي رسد كه دليل حضور پرنده در نگاره هاي هفت اورنگ جامي چيست و چرا در داستان هايي كه موضوع اصلي پرنده نيست باز هم در قسمت ها يا گوشه هايي از يك نگاره شاهد وجود تعدادي از پرندگان هستيم؟ روش پژوهش به صورت توصيفي و تحليلي بوده و از منابع كتابخانه اي استفاده شده است. هدف از اين پژوهش دستيابي به فهم دلايل استفاده گسترده نگارگران از نقش پرندگان در هفت اورنگ جامي است. نتايج حاصله نشان مي دهد كه به دليل اين كه داستان هاي هفت اورنگ جامي جنبه عرفاني، اخلاقي و آموزنده دارد، پرنده كه به عنوان نمادي از آزادي روح بشريت است در بسياري از نگاره ها حضور چشمگيري دارد و در هركدام نسبت به داستان نگاره مي تواند بيانگر مفهومي خاص باشد.