شاخص هاي مؤثر ايجاد حس خلوت و رازگونگي در مساجد (نمونه موردي مسجد جامع اصفهان)

حس خلوت در فضاهاي عبادي جمعي؛ همچون پرستشگاه ها، به عنوان يكي از مهمترين نيازهاي روحاني يك عابد براي تمركز روحي و نهايتا ارتباط مؤثر با پروردگار مطرح است. مساجد دوران اسلامي منطبق بر نگرش اسلامي همزمان به عنوان پايگاهي اجتماعي براي تعاملات افراد با يكديگر و بستري مطلوب براي تأمل و تفكر و خلوت فردي افراد به منظور ارتباط با پروردگار مطرح بوده اند؛ ولي امروزه شاهد از دست رفتن زمينه هاي تمركز حواس و نهايتا خلوت افراد در مساجد معاصر هستيم كه اين خود مي تواند زمينه ساز تقليل جايگاه مسجد به عبادتگاهي صرف براي معدودي از سالخوردگان باشد؛ عبادتگاه هايي كه به شدت روح فردي و جمعي خود را از دست داده اند. در همين راستا هدف اين پژوهش بيان اهميت حس خلوت در مساجد و بررسي شاخصه ها و مؤلفه هاي محيطي تأثيرگذار در ايجاد اين حس مبتني بر نگرش اسلامي مي باشد. اصلي ترين سؤالات اين پژوهش را ميشود به اين صورت تبيين نمود: شاخصه هاي مؤثر در ايجاد حس خلوت و رازگونگي مساجد كدام اند؟ اين شاخص ها چه تأثيري بر نظام فضايي، نور و رنگ، تزيينات و فرمها و كيفيات فضايي داشته اند؟ در اين مقاله با بررسي مفهوم و اهميت خلوت در بينش اجتماع گراي اسلامي و همچنين مراتب ادراك از منظر مكاتب فلسفه اسلامي، كيفيات سلبي، ايجابي و تلفيقي(سلبي و ايجابي) مؤثر بر اين مفهوم معرفي شده است كه در ادامه با روش توصيفي تحليلي و مصداق پژوهي به بررسي موضوع و كشف شاخصه ها در مسجد جامع اصفهان پرداخته شد. نتايج نشان مي دهد شاخص هايي چون آشكارگي و پنهاني، خلأ(فضاي تهي)، اصل تكرار و زوجيت پويايي و سكون، همه و همه مي توانند با حضور در تزيينات، نظام فضايي، نور، رنگ و مصالح و كيفيات فضايي در جهت ايجاد و تقويت حس خلوت و رازگونگي مؤثر واقع گردند و به عنوان معياري براي طراحي مساجد معاصر به منظور القاي چنين مهمي در آنها به كار گرفته شوند.