آب، منشأ زيبايي در باغ ايراني

باغ ايراني محصولي از فرهنگ و تفكر ايرانيان است با قدمتي چندين هزار ساله و داراي پيوندهاي غيرقابل‌انكار با باورهاي آييني و ديني پيش و پس از اسلام كشور. باغ ايراني از عناصر طبيعي و مصنوع تقريباً ثابتي تشكيل مي‌شود كه عبارتند از گياهان مثمر و تزئيني، كوشك، نهر و جوي و حوض و آبنما و فواره، كرت‌ها، ديوار محصور كننده و خيابان. تركيب اين عناصر در فضاها به‌گونه‌اي است كه يك محور اصلي تشكيل شده كه خيابان باغ نام دارد و با كاشت خطي درختان در دو طرف و عبور جوي از ميان آن، به كوشك ختم شده و منظره قاب‌بندي‌شده‌اي را به ناظر ارائه مي‌دهد. به همين ترتيب، ساير عناصر ياد شده با نظامي كم‌وبيش يكسان، باغ‌هاي ايراني نواحي مختلف سرزمين ايران را كه محدوده‌اي وسيع‌تر از مرزهاي كنوني كشور را شامل مي‌شود؛ شكل داده‌اند. موضوع بحث اين پژوهش، كنكاش در ادله گماني‌است مبني بر اينكه عناصر تشكيل‌دهنده باغ ايراني در بسترهاي زماني، جغرافيايي، فرهنگي و اعتقادي مختلف، دستخوش تاثيرات هم‌وزن نمي‌شود و برخي عناصر در هر شرايط، نسبتاً ثابت مي‌مانند و برخي، مانند آب، آنقدر متغيرند كه در هر باغ، منحصر به آن مي‌شود و مي‌شود گفت زيبايي‌شناسي باغ ايراني مبتني بر آن است. اين فرضيه در چارچوب نظريه اعتبارگيري جان ديووي ارزيابي شده است.