برنامه‌ريزي منظر با رويكرد بوم‌شناختي، نمونه موردي: راهبرد توسعه فضاهاي باز و سبز حومه‌اي در منطقه ۱۹ شهرداري تهران

توسعه نامتعادل‌ فضايي– كالبدي شهرها بويژه در مناطق حومه‌اي، همواره تخريب فضا‌هاي باز و سبز را در پي دارد. از آن جا كه رويكرد بوم‌شناسي منظر با ديدگاه كل‌نگر رابطه انسان و طبيعت را مورد بررسي قرار مي‌دهد، از جايگاهي منحصربه فرد در برنامه‌ريزي پايدار منظر برخوردار است. اين مقاله، در پي تبيين گام‌هاي اصلي در فرايند برنامه‌ريزي بوم‌شناختي براساس روش تحليل محتوا در ادبيات تخصصي معماري منظر با هدف شناخت راهبردهاي توسعه فضا‌هاي باز و سبز درون و پيرامون شهرها است. در اين مورد، فرض مقاله بر مفاهيم انتزاعيِ پايه در مدل لكه‌‌دالان‌بستر(ماتريس) و مفهوم چارچوب به‌منظور تبيين و طبقه‌بندي عرصه‌هاي باز و سبز تكيه دارد. به اين ترتيب، تعميم گزاره‌هاي منطقي حاصل از مفاهيم پايه و تطبيق آنها با پژوهش‌هاي پيشين كه به شيوه‌هاي كمي به مطالعه ساختار منظر در مقياس منطقه‌اي شهر تهران پرداخته‌اند، طبقه‌بندي فضا‌هاي باز و سبز را در سه دسته مناطق توليدي، حفاظتي و تعاملي امكان‌پذير ساخت. در نهايت با تعميم راهبردهاي موجود در قالب يك پژوهش موردي در منطقه ۱۹ ‌شهرداري تهران كه از قابليت‌هاي طبيعي و ماهيت حومه‌اي برخوردار است، سياست‌ها در دو مقياس مياني و خرد تدوين شد. نتايج مطالعه نشان داد كه طيف وسيعي از فضاهاي باز و سبز منطقه ۱۹ شهرداري تهران داراي ماهيت مناطق تعاملي هستند. توسعه فضاهاي باز و سبز حومه‌اي در مناطق تعاملي بايد با تكيه بر مفاهيم «انسجام» و «پيوستگي» در برنامه‌ريزي بوم‌شناسي منظر مدنظر قرار گيرد. محصول اين پژوهش رويكردي مقدماتي را در سياست‌گذاريِ فضاهاي باز و سبز مناطق حومه‌اي با نگرش معماري منظر معرفي مي‌نمايد.