تناظر انسان و هستي در انديشه اسلامي و بازتاب آن در معماري اسلامي

اگرچه در بيشتر نگرش هاي معناگرا نوع تعامل انسان با هستي را از موضوعات مهم و تأثيرگذار در حوزه خلق آثار معماري دانسته اند ولي ابعاد و جزئيات اين تعامل به ويژه در نگرش اسلامي همراه با تأثيرات آن در معماري چندان روشن نشده است. اين مقاله تلاش نموده با توجه به تعريف انسان، هستي، معماري و ظرفيت هاي هريك و نحوه تعامل آن ها با يكديگر از منظر اسلام (با مبنا قراردادن ديدگاه حكمت متعاليه)، رابطه بين آن ها را در قالب مدلي كاربردي در حوزه معماري ارائه نموده و براساس آن تعريفي از معماري شايسته ارائه نمايد. اين مقاله با توجه به آموزه هاي اسلامي، (به ويژه حديث حضرت علي (ع) به تعريف مراتب نفس انسان (نامي نباتي، حسي حيواني، ناطقه قدسي، كلي الهي)، قوا و نيازهاي او پرداخته و سپس باتوجه به مراتب هستي و ظرفيت هاي آن، به وسيله مدلي، تناظر بين مراتب وجودي نفس انسان و هستي را نشان داده است. همچنين با روش استدلال و استنباط منطقي ثابت مي نمايد معماري شايسته م يتواند قابلي تهايي متناظر با مراتب وجود انسان و هستي داشته باشد و به انسان كمك نمايد تا با استفاده از ابزار ادراكي خود (حس، خيال، عقل، قلب) درك مناسبي از مراتب هستي پيدا نموده و بستر اغناي نيازهاي مراتب چهارگانه نفس خود را متناسب با مقتضيات زماني و مكاني در فضاي معماري فراهم آورد. بنابر دستاوردهاي اين پژوهش هر اثر معماري متناسب با مرتبه وجودي معمار آن، داراي يك مرتبه وجودي است و هر اندازه بستر مناس بتري براي كمك به انسان در شناخت خود و هستي، و در راستاي رشد و تعالي انسان براي رسيدن به مقام انسان كامل و قرب الي ا... مهيا نمايد، داراي مرتبه وجودي بالاتري بوده و از شايستگي بيشتري برخوردار خواهد بود.