عوالم هستي در حكمت اسلامي و برايند آن در حكمت هنر اسلامي

وجود آثار هنري زيبا، يكي از برجستگي‌هاي تمدن اسلامي است. اما حكماي اسلامي در مباحث حكمي خويش اهتمامي براي تبيين نظري هنر اسلامي نداشته‌اند. از اين‌رو در عالم اسلام، علم مستقلِ مدوني كه همه مباحث هنر در آن طرح شود و آموزه‌هاي مستقل و منسجم درباره هنر به‌دست دهد، به‌وجود نيامده است. با اين وجود مي‌توان با عنايت به تعاليم حكمت اسلامي، در خصوص هنر اسلامي نظريه‌پرد‌ازي نمود. عوالم هستي يكي از مباني هستي‌شناختي حكمت اسلامي است كه مي‌توان از برآيند آن در حكمت هنر اسلامي نيز بهره برد. از منظر حكمت صدرايي، عوالم هستي علاوه بر عالم ماده، شامل عالم خيال و عقل است. عالم عقل بالاترين عالم است و عالم ماده پايين‌ترين عالم. عالم مثال نيز حالت برزخي دارد. اين عوالم مجمع‌الجزايري بي‌ارتباط با هم نيستند. بلكه ميان آنها تطابق برقرار است؛ به اين گونه كه آنچه در عالم مُلك هست، به‌نحو برتري در عالم مثال وجود دارد و آنچه در عالم مثال هست، به‌نحو اعلي در عالم عقول موجود است. در اين مقاله ابتدا نظريه عوالم هستي در نظر حكماي اسلامي بيان مي‌شود و سپس برآيند اين نظر در حكمت هنر اسلامي ترسيم مي‌شود. بدين طريق نشان داده مي‌شود كه مي‌توان با اتكا به حكمت اسلامي، از «حكمت هنر اسلامي» سخن گفت.