شكل گيرى الگوى فضايى ميدان توپخانه در شهر قاجارى

در اين مقاله با هدف درك چگونگى شك لگيرى الگوى فضايى در شهر ايرانى، به پي گيرى پيشينه اين فضا و عوامل « ميدان توپخانه » بنيادين دخيل در شك لگيرى آن پرداخته شده است. به اين منظور ابتدا پيشينه استقرار توپ در ميدان شهرى و سپس چگونگى استقرار دائمى توپها و توپچيان در ميدان ارگ و در نهايت شك لگيرى و تثبيت الگوى فضايى ميدان توپخانه را به مثابه مراحل پيوسته روند تدريجى شك لگيرى اين الگوى فضايى بررسى شده است. اين بررسى مبتنى بر منابع مكتوب و تصويرى دست اول و دست دوم و تحليل و ارزيابى شواهد موجود در قالب روش تفسيرى تاريخى صورت پذيرفته است . مبتنى بر نتايج به دست آمده روند شك لگيرى ميدان توپخانه اي نچنين است: پس از تجهيز ايرانيان به توپخانه توپ در ميدان عمومى حكومتى شهر به مثابه نمادى از قدرت و پيروزى مستقر شد. به تدريج به واسطه بروز ناامنى در مناطق داخلى كشورْ تو پهاى مستقر در ميدان به ابزار واقعى دفاع بدل شد. اين تغيير با محصوريت ميدا ن در ميان برج و باروى ارگ و استقرار دائمى نظاميان توپچى هماهنگ شد و به اين ترتيب كيفيت فضايى تاز هاى شك لگرفت كه به پيدايش ميدانى عمومى حكومتى نظامى انجاميد. ضرورت استقرار دائمى تو پها و توپچيان در اين ميدانْ شك لگيرى تدريجى حجر ههايى را در پيرامون آن موجب شد. به اين ترتيب كيفيت فضايى و مشخصات كالبدى مذكور به اين ميدان هويتى منحصرب هفرد بخشيد و به تدريج ميدان توپخانه به الگويي مشخص در شهر ايراني بدل شد.