ارزيابي پايداري زيست‌محيطي نظام‌ زراعي با استفاده از تحليل ردپاي اكولوژيك (مطالعه موردي : كشت سيب زميني و خيار در دهستان سفالگران شهرستان بهار)

تحليل ردپاي اكولوژيك در كشاورزي موضوعي جديد و در حال تكامل است كه ميزان زمين بهره ور مورد نياز براي جبران اثرات زيست‌محيطي ناشي از فعاليت‌هاي گوناگون كشاورزي را مشخص مي‌كند. در اين راستا هدف اصلي تحقيق تحليل ردپاي اكولوژيكي كشت سيب زميني و خيار در دهستان سفالگران شهرستان بهار است. رويكرد غالب پژوهش كمي و پيمايشي بوده و داده‌ها با استفاده از پرسشنامه به صورت مقطعي در سال زراعي 13951394 از 100 نفر كشاورز سيب زميني كار و 50 نفر از كشت كنندگان خيار گردآوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. براي ارزيابي پايداري، با در نظر گرفتن مصرف انرژي، از شاخص‌هاي ارزيابي زيست محيطي براساس مصرف بذر، آب، سوخت، نيروي انساني، كود، سموم، توليد محصولات سيب زميني و خيار استفاده شد. معيار مقايسه هكتار جهاني حاصل از برآورد مدل ردپاي اكولوژيكي در هريك از محصولات بود. نتايج پژوهش نشان داد كه براساس رويكرد ردپا، هر دو كشت در وضعيت ناپايدار قرار دارند و تفاوت معني داري بين نمره كل ردپاي اكولوژيكي بر حسب هكتار جهاني در كشت سيب زميني (4.03) و كشت خيار (3.23) وجود دارد، به طوري كه كشت خيار از ناپايداري زيست محيطي كمتري برخودار است. طبق فاكتور هكتار جهاني، هر دو كشت سيب زميني و خيار بيش از ظرفيت اكولوژيكي يك هكتار زمين مولد بهره برداري مي شوند، بدين مفهوم كه زمين مورد نياز براي جبران اثرات زيست محيطي اين دو كشت كافي نيست. با اين وجود ردپاي اكولوژيكي فاكتور بذر براي كشت سيب زميني با 24.5 درصد هكتار جهاني و براي كشت خيار فاكتور كود شيميايي(نيتروژن) با 22.95 درصد بيشترين تأثير را بر ناپايداري زيست محيطي داشته است.