تأثير شكل زمين و ويژگي‌هاي خاك بر حضور و صفات رويشي تيس (Sorbus aucuparia L) در ذخيره‌گاه جنگلي اندبيل خلخال

تيس (Sorbus aucuparia L) يكي از گونه‌هاي نادر، در معرض خطر و بسيار رزش درختچه‌اي ذخيره‌گاه جنگلي اندبيل‌خلخال است. پژوهش پيش رو به‌منظور بررسي ارتباط بين حضور و صفات رويشي اين‌گونه با شكل زمين و برخي عوامل خاكي در ذخيره‌گاه جنگلي اندبيل خلخال انجام گرفت. به اين منظور در ارتفاع 1940 تا 2540 متر از سـطح دريا، 34 قطعه نمونۀ دايره‌اي500 متر مربعي در داخل هر سه شكل مختلف زمين (يال، دامنه و دره) و چهار جهت جغرافيايي (شمال، جنـوب، شرق و غرب) به‌روش انتخابي تعيين و مشخصه‌هاي‌كمّي پايه‌هاي تيس اندازه‌گيري شد. همچنين در هر قطعه نمونه، يك نمونه خاك از عمق صفر تا40­­ سانتي‌متر تهيه شد تا با استفاده از روش تجزيه به مؤلفه‌هاي‌اصلي، ارتباط خواص خاك با پراكنش تيس بررسي شود. بيشترين تعداد درخت در هكتار (131/2 اصله) در شكل يال جهت جنوبي، قطر يقه (9/1 سانتي‌متر)، قطر تاج (2/1 متر) و ارتفاع درختچه‌هاي تيس (3/1 متر) در جهت جنوبي شكل دامنه به‌دست آمد. بافت خاك زير درختان تيس، لومي تا لومي رسي با اسيديتۀ 6/1 تا 6/7، هدايت الكتريكي 0/52 تا 0/97 دسي‌زيمنس بر متر، درصد ازت 0/39 تا 0/73، درصد كربن آلي 3/24 تا 6/22 و درصد كربنات كلسيم 5/21 تا 16/1 بود. نتايج تجزيه‌وتحليل مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد كه حضور اين گونه در رويشگاه‌هاي دامنه با مشخصه‌هاي هدايت‌الكتريكي، درصد ازت، سيلت و كربنات كلسيم و در رويشگاه‌هاي يال با درصد كربن آلي ارتباط بيشتري دارد. به‌طور كلي مي‌توان اظهار داشت كه در محدودۀ ارتفاعي 1940 تا 2540 متر از سـطح دريا، يال‌ها با بافت خاك لومي رسي به‌دليل حضور بيشتر و دامنه‌هاي‌جنوبي با بافت خاك لومي رسي به‌دليل برخورداري از اندازه‌هاي بزرگ‌تر مشخصه‌هاي‌كمّي درخت تيس، شرايط مطلوب‌تري را براي زيست اين گونه فراهم مي‌كنند.