اثرات توسعۀ گسيختۀ شهر بر شكل گيري جريان حمل و نقل و آلودگي هواي منطقۀ كلان شهري تهران

اين مقاله نقش حمل و نقل در شكل گيري آلودگي هواي منطقۀ كلان شهري تهران را بررسي كرده است. اين منطقه داراي جمعيتي بالغ بر 15.98 ميليون نفر مي باشد. روش مقالۀ حاضر از نوع تحليلي بوده و بر داده هاي ثانويه و سنت هاي روش پژوهش كمي استوار است. براي تحليل فضايي جابه جايي، از داده هاي خام ترددشماري درون شهري و برون شهري سال 1395، و به منظور تحليل فضايي آلودگي هوا (ذرات معلق كمتر از 2.5 ميكرون و 10 ميكرون)، از داده هاي خام ايستگاه هاي سنجش آلودگي هوا و تصاوير ماهواره اي لندست (OLI) براي سه روز منتخب در سال هاي 1392، 1393 و 1395 به عنوان نمونۀ بررسي، در محيط نرم افزاري ArcGIS استفاده شده است. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه به دليل شدت جريان سفرها و ترددهاي درون كلان شهر تهران، حومه به حومه، حومه به شهر مركزي (تهران) و بالعكس، كانون هاي خيزش آلودگي هوا را نمي توان تنها به شهر تهران نسبت داد، بلكه گسترۀ شكل گيري كانون هاي آلاينده در محدودۀ منطقۀ كلان شهري تهران توزيع شده است. همچنين ميزان همبستگي فضايي بين نقشه هاي آلودگي هوا و نقشه هاي جريان حمل و نقل در روزهاي منتخب (2 بهمن 1392، 5 بهمن 1393 و 7 آذر 1395)، در همۀ موارد ارتباط فضايي بالا (بيش از 75 درصد) را نشان داده است. همچنين تحليل اين وضعيت در حلقه هاي سه گانه نشان داد حاكي از اين بود كه بيشترين حجم ترددها به ترتيب در محدودۀ شهر تهران به عنوان (CBD)، ناحيۀ حومه اي (Suburban) و فراحومه (Exurban) انجام شده و الگوي پراكنش و تجمع فضايي آلودگي نيز تابع اين وضعيت بوده است.