متكلمان شيعي و گسترش علم كلام در دائره المعارف قرآن ليدن

شيعيان به عنوان پيروان يكي از دو شاخه اصلي دين اسلام، تاريخي به درازاي تاريخ اسلام دارند و در اين قرون متمادي ميراثي بسيار ارزشمند برجاي گذارده‌ و بخش‌هاي مهمي از اين ميراث كهن را در منابع و آثار خويش معرفي نموده‌اند. بخشي از اين ميراث را مي‌توان در توليد علوم گوناگون و نقش‌آفريني در پيشبرد دانش‌هاي مختلف نشان داد. دانش كلام يكي از مهم‌ترين علوم اسلامي به شمار مي‌آيد كه به يقين، شيعيان در تأسيس و توسعه آن نقشي چشمگير داشته‌اند. دانشمندان فراواني تلاش كرده‌اند اين نقش‌آفريني را توصيف كنند كه در اين نوشتار سعي بر آن است تا ديدگاه‌هاي برخي از مستشرقان در اين باره جمع‌آوري گردد و به اين پرسش پاسخ داده شود كه از نگاه نويسندگان ويراست دوم «دائره‌‌‌المعارف اسلام»، شيعيان در تأسيس و گسترش علم كلام چه نقشي داشته‌اند؟ يافته‌هاي پژوهش نشانگر آن است كه مستشرقان نيز معتقدند عالمان شيعه از چند جهت در توسعه دانش كلام تأثيرگذار بوده‌اند كه يكي از مهم‌ترين جهات آن، ارائه موضوعات، مسائل، تبيين‌ها و تئوري‌هاي جديد در اين علم بوده است. از نظر مستشرقان شيعيان در جهت تبيين عقايد اختصاصي خويش توانستند با ابداع مسائل جديد و ارائه تبيين‌هاي بديع، علم كلام اسلامي را به اوج شكوفايي برسانند. در عقايد مشترك با اهل‌تسنن همچون توحيد، عدل، ايمان و... تبيين‌ها و تفسيرهاي متمايزي ارائه كردند و در عقايد اختصاصي خويش همچون امامت و فروع آن، مسائل بكري را به دانش كلام افزودند. اين مسائل اختصاصي را مي‌توان اصلي‌ترين امتياز شيعيان در علم كلام تلقي كرد و اختصاصات اعتقادي ديگر همچون تقيه، بدا، رجعت و... را نيز به نوعي متأثر از امامت شيعي دانست.