تحليل ساختاري مواد و تكنيك به كاررفته در تزئينات ازاره ي سنگي دوره صفوي (نمونه مطالعاتي بقعه ي شاه عباس ثاني قم )

مقبره ي شاه عباس دوم در جوار ضريح مطهر حضرت معصومه سلام ا... عليها، از لحاظ معماري و تزئينات، ازويژگي هاي شاخص بناهاي دوره ي صفوي برخوردار است. ازاره هاي سنگي بقعه با گل هاي رنگي تزئين شده است. تزئينات و نقاشي روي سنگ در كنار انواع تزئينات معماري صفوي ديده مي شود. نقاشي رنگ و روغن وطلاكاري از آن جمله است. هدف اين پژوهش، شناخت و تحليل مواد و مصالح و تكنيك اجراي اين نقوش رويسنگ در دوره صفوي و مقايسه نتايج حاصله با بناهاي شاخص اين دوره است. به اين منظور تزئينات رنگي بر روي ازاره سنگي بقعه شاه عباس ثاني قم براي مطالعه در اين پژوهش انتخاب گرديد. در اين پژوهش پساز معرفي تزئينات مورد مطالعه، به شناسايي رنگدانه ها و بست ها با روش هاي دستگاهي پرداخته شده است.از روش FTIR براي شناسايي مواد آلي، چسب ها و بست نمونه ها و از روش XRF براي شناسايي عناصرموجود در نمونه ها و براي شناسايي تكميلي بعضي رنگدانه ها از ميكروسكوپ نوري (OM) مجهز به نورپلاريزان استفاده شد. نتايج حاصل نشان مي دهد كه رنگدانه هاي موجود از اين قرارند: رنگ سفيد: سفيدآب سرب، رنگ قرمز: سرنج به علاوه اُخرا، رنگ آبي: لاجورد، رنگ سبز: زنگار مس به علاوه مالاكيت و رنگ طلا:فلز طلا، كه همگي رنگ هاي معمول در نقاشي ديواري صفوي بوده اند. از فلز طلا به صورت طلاچسبان استفاده شده است. شناسايي رنگدانه اُخرا با استفاده از ميكروسكوپ نوري مجهز به فيلتر پلاريزان انجام شد. اگرچهزرده تخم مرغ در نمونه هاي مورد بررسي يافت شد، به دليل سنگي بودن تكيه گاه، احتمال تمپرا بودن تكنيك نقاشي بسيار ضعيف است. در تمامي نمونه ها آثار روغن بزرك يافت شد كه مي تواند به منظور پوشش نهايي و محافظ روي تزيينات به كار رفته باشد. مقايسه نتايج اين پژوهش با نتايج بررسي هاي نقاشي ديواري چندبناي شاخص صفوي، مطابقت رنگدانه هاي شناسايي شده در بقعه ي شاه عباس دوم با رنگدانه هاي معمول درنقاشي ديواري دوره صفوي را نشان مي دهد.