خوانش مفاهيم تغيير و استمرار در نقوش سفالينه‌هاي نيشابور عصر ساماني

سفال ساماني، يكي از بارزترين ويژگي‌هاي تصويرسازي هنر ايراني به شمار مي‌آيد. تداوم و تغيير در نقش و مفاهيم برآمده از آن، نشانگر دو جريان كاملاً متفاوت در هنر نگارگري ايراني است. جرياني كه از يكسو استمرار بن‌مايه‌هاي هنر دوره ساساني و فرهنگ سغدي را نشان مي‌دهد و از سويي‌ديگر، نشانه‌هاي تاثير فرهنگ و هنر اسلام را عرضه مي‌كند. از آنجايي‌كه شواهد تصويرسازي ايراني از قرون اوليه اسلامي اندك است، تصاوير خلق شده بر سفالينه‌هاي ساماني بخشي از پيشينه تصويرگري ايران به‌شمار مي‌آيند و مي‌تواند خلاء مطالعاتي در اين حوزه را تا حدي مرتفع سازد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصيفي تحليل تاريخي به گردآوري اطلاعات به شيوه اسنادي و مطالعات موزه‌اي در قالب توصيف و طبقه‌بندي نمونه‌هاي شاخص سفالينه هاي ساماني در موزه هاي مهم دنيا نظم يافته‌است. در اين پژوهش تلاش‌شده به اين پرسش اصلي پاسخ داده شود كه شيوه بازنمايي تصاوير در سفالينه‌هاي ساماني به چه صورت بوده‌است؟ و چه عواملي بر شيوه تصويرنگاري اين سفال‌ها موثر بوده‌است؟ نتايج اين‌ پژوهش نشان مي‌دهد كه تصاوير سفالينه‌هاي ساماني با وجود قرارگيري در دامنه زماني قرون سوم و چهارم هجري، در برخي موارد بازتاب مشخصه‌هاي سنت تصويرگري هنر دوران تاريخي(خصوصاً ساساني) و همچنين نقاشي‌هاي سغدي است.افزون بر اين، با اينكه هنرمند ساماني بر اساس باورهاي ملي، بسياري از نقش مايه هاي سفالينه هاي خود را از نقو شايراني انتخاب كرده، دقيقاً از اين نقش مايه ها تقليد نكرده و آنها را متناسب با موازين اسلامي تغيير داده و موجب تكامل سنت هاي فرهنگي و هنري ايران شده است.