تبيين سازگاري خودگرايي، ديگرگرايي و خداگرايي در نظام اخلاقي اسلام

همۀ اديان و مكاتب الهياتي، مدعي راهبري و هدايت انسان به سوي سعادت و كمال هستند. در اين ميان، توجه به گرايش‌ها و اميال فطري يا غريزي انسان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. خداگرايي، خودگرايي و ديگرگرايي از جملۀ همين گرايش‌ها است. با توجه به اهميت سعادت انسان، به‌عنوان غايت اصلي او در زندگي و نيز نشان دادن سازگاري و عدم تعارض ميان گرايش‌هاي مورد بحث، اين مقاله بر آن است تا با روشي توصيفي- تحليلي و با ارائۀ شواهدي از آيات و روايات در فرايند تحقيق، افزون بر تبيين اين سازگاري و حل تزاحم ميان اين گرايش‌ها، جامعيت نظام اخلاقي اسلام و معارف عميق اين آيين وحياني را در مقايسه با ساير مكاتب اخلاقي نشان دهد. نظام اخلاقي اسلام، با تعيين «قرب اختياري به خداوند»، به‌عنوان ملاك ارزش فعل اخلاقي و غايت قصواي اخلاق، ضمن تأكيد بر امكان جمع ميان گرايش‌هاي ياد شده و با محور قرار دادن خداگرايي و توصيه به انجام هر كاري براي كسب رضايت خداوند، روش جمع معقول و مناسبي ميان آنها ارائه مي‌كند. تبيين چگونگي اين جمع، هدف اصلي اين پژوهش مي‌باشد.