تحليل نقش اقلام تعهدي در اندازه‌گيري عملكرد و كيفيت حسابداري بر اساس مدل نيكلوف

هدف: اطلاعات عملكردي بايد با حداقل خطاي اندازه‌گيري جمع‌آوري شود. در حال حاضر از مبناي تعهدي براي ارائه گزارش‌هاي عملكردي استفاده مي‌شود؛ اما تاكنون مدلي از اقلام تعهدي ارائه نشده است كه بتواند نقش اقلام تعهدي را در اندازه‌گيري عملكرد نشان دهد و ساختاري براي تفكيك خطاي حسابداري موجود در عملكرد و بيان كيفيت حسابداري ارائه دهد. هدف پژوهش حاضر، تبيين مدل نيكلوف به‌منظور تحليل نقش اقلام تعهدي در اندازه‌گيري عملكرد و كيفيت حسابداري است. روش: جامعه‎ آماري پژوهش، شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است كه از ميان آنها 104 شركت (1664 سال ـ شركت) در بازه زماني 1381 تا 1396 براي نمونه انتخاب شده است. در تخمين پارامترهاي مدل نيكلوف، از شرط‎هاي گشتاوري مبتني بر واريانس و كوواريانس سري‌هاي زماني سود حسابداري، جريان نقد عملياتي و اقلام تعهدي و همچنين براي آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، از مقايسه آماري ميانگين دو نمونه‎اي، تحليل رگرسيون چندگانه براي داده‎هاي مقطعي و تركيبي استفاده شده است. يافته‌ها: ميانگين انحراف معيار مؤلفه عملكرد اقلام تعهدي از ميانگين انحراف معيار خطاي حسابداري بزرگ‌تر و از نظر آماري معنادار است. رابطه بين مؤلفه عملكرد اقتصادي و عملكرد اقلام تعهدي با خطاي حسابداري از لحاظ آماري مثبت و معنادار بوده و واريانس مشترك بين مؤلفه‎ها اندك است. همچنين با كنترل نوسان‎پذيري عملياتي، جهت ارتباط معيار كيفيت اقلام تعهدي ديچو و دايچو (2002) با ارزش شركت تغيير مي‌كند، در حالي ‌كه در مدل نيكلوف (2018) تغيير محسوسي حاصل نمي‎شود. نتيجه‌گيري: اقلام تعهدي به هدف اصلي خود مبني بر تسهيل اندازه‌گيري عملكرد دست ‌يافته‎اند. واريانس مشترك اندك بين مؤلفه‎هاي مدل نيكلوف، حاكي از اعتبار تشخيصي اين مدل است و با افزايش نوسان‎پذيري عملياتي، خطاي حسابداري افزايش مي‌يابد. همچنين معيار كيفيت اقلام تعهدي ديچو و دايچو قادر به تبيين صحيح ارزش شركت نيست، اما معيار كيفيت مدل نيكلوف، به‌دليل تفكيك خطاي حسابداري از نوسان‎پذيري عملياتي، مي‌تواند ارزش شركت را تبيين كند.