بررسي و نقد براهين فيلسوفان اسلامي بر ابطال مذهب ذره‌گرايي

بحث حقيقت جسم يكي از مباحث مهم فلسفي است كه ديدگاه‌هاي بسياري درباره‌اش مطرح شده است. يكي از مهم‌ترين اين ديدگاه‌ها كه سابقه‌اي ديرين دارد، مذهب ذره‌گرايي است كه منسوب به ذيمقراطيس است. در اين ديدگاه جسم حقيقتي متشكل از هزاران جزء ريز منفصل و جدا از هم است كه قرار گرفتن آنها كنار يكديگر موجب به وجود آمدن اجسام بزرگ شده است. اين اجزاي ريز اگرچه قابليت تقسيم در وهم يا توسط عقل را دارند، ولي امكان تقسيم خارجي در آنها نيست. اين ديدگاه در تقابل با نظريه بيشتر فيلسوفان مسلمان است كه جسم را نه متشكل از اجزاي منفصل، بلكه جوهري مركب از ماده اولي و صورت جسميه دانسته، آن را امري ممتد و ذاتاً متصل مي‌دانند كه قابل هرگونه انقسام حتي انقسام فكي تا بي‌نهايت است. ازآنجاكه بسياري از براهين اثبات هيولا اولي متوقف بر ابطال نظريه ذيمقراطيس و اثبات قابليت انقسام فكي در اجسام است، فيلسوفان مسلمان براهين مختلفي در رد اين نظريه اقامه كرده‌اند. در اين مقاله به بررسي و نقد پنج برهان از براهين مذكور پرداخته و در نهايت همه آنها را مخدوش دانسته‌ايم.