بررسي و نقد رويكرد «تفكيك» با تأكيد بر آراء ميرزا مهدي اصفهاني در باب «حقيقت عقل و حوزه‌ اعتبار و كاركردهاي آن»

رويكرد موسوم به «تفكيك» در موضوع حقيقت عقل و دامنه‌ اعتبار و كاركردهاي آن، با رويكرد مشهور شيعي اختلاف نظر دارد. بر اساس رويكرد «تفكيك»، عقل انسان در تغاير ذاتي با روح اوست. عقل قابل تكامل است، ولي روح انسان همواره تاريك است. اين رويكرد كاركرد عقل را در استعمالات ديني، منحصر به درك امور عملي، و كاركرد عِلم را منحصر به درك امور نظري مي‌داند. ميرزا مهدي اصفهاني يقين حاصل از حس و كتاب و سنّت را مطابق با واقع مي‌داند، اما يقين حاصل از هر‌گونه استدلالي را معتبر نمي‌شمرد. پيروان رويكرد «تفكيك»، قياسِ نهي‌شده در دين را به براهين فلسفي تعميم داده، با هرگونه تعقّل عميق مخالفت مي‌ورزند. ميرزا مهدي اصفهاني ارجاع نظري به بديه را در مقابل روش «تعليم ديني» مي‌داند كه صرفاً تذكر به فطرت است و نه استدلال. با روش پژوهش «درون‌ديني»، در نقد اين باورها مي‌گوييم: بر اساس آيات و روايات، عقل انسان مرتبه‌اي از روح اوست و مي‌تواند با استدلالات متّكي به مقدّمات روشن، به درك صحيحي از امور نظري و عملي برسد. در قرآن و روايات، به وفور، از استدلالات عقلي، براي اثبات حقايق نظري و عملي استفاده شده است.