سطح‌بندي مناطق كلان شهر تهران از لحاظ شاخص‌هاي توسعه پايدار با استفاده از تحليل عاملي و خوشه‌اي

تهران به عنوان اصلي ترين شهر ايران كه حدود 20 درصد جمعيت كشور را در خود جاي داده و تحولات آن به صورت گسترده و مستقيم در كل كشور تأثيرگذار است، بيش از ديگر شهرهاي كشور بايد از نظر توسعه شهري مورد توجه قرار گيرد. كلان شهر تهران با تنگ ناهاي متعددي در خصوص مديريت بهينه سازمان فضايي شهر روبرو است و رويكرد كنوني در مديريت كلان و متمركز آن، به دليل عدم اتكاء به سازوكارهاي محلي، مشاركت مردم، نظامه اي پايدار اكولوژيك محلي و لذا برآورده سازي نيازهاي واقعي ساكنين، به توسعه پايدار شهري منتهي نشده است. هدف مقاله حاضر، سطح بندي مناطق كلان شهر تهران از لحاظ شاخص هاي توسعه پايدار با استفاده از تحليل عاملي و خوشه اي، است. روش پژوهش، توصيفي–تحليلي است و از مدل هاي كمي استفاده شده است. براي شناخت سطوح برخورداري مناطق 22گانه شهر تهران، با استفاده از آمار و اطالعات سرشماري سال 1390 از 47 شاخص در زمينه هاي اقتصادي، اجتماعي-فرهنگي و زيربنايي- مسكن استفاده گرديده و نتايج آن با بهره گيري از مدل تحليل عاملي ارزيابي شده و سرانجام جهت تقسيم مناطق در گروه هاي همگن از روش تحليل خوشه اي بهره گرفته شده است. براي ارزيابي داده ها از نرم افزارهاي Excel و SPSS و همچنين براي ترسيم نقشه ها از نرم افزار ArcGIS10 استفاده شده است. رتبه بندي مناطق 22 گانه تهران براساس ميزان سطح رفاه و برخورداري از امكانات و خدمات شهري، از نابرابري و تفاوت معنادار بين گسترش فيزيكي شهر و توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در پايتخت حكايت دارد. با استفاده از روش تحليل عاملي اين نتيجه حاصل گرديد كه منطقه 6 توسعه‌يافته ترين و منطقه 22 محروم ترين مناطق شهر است. در پايان با استفاده از مدل تحليل خوشه اي به تقسيم بندي مناطق از نظر توسعه‌يافته گي پرداخته شد و مناطق به پنج دسته تقسيم شد، نتيجه به دست آمده نمايان ساخت كه منطقه شش توسعه يافته ترين و مناطق 20 و 22 محرومترين مناطق شهرند كه اين نتيجه نشان دهنده لزوم توجه روز افزون مسئولين امر در زمينه ايجاد توسعه پايدار در بين مناطق توسعه نيافته است.