ارزشيابي آزاد از هدف خط ‌‌مشي‌ گندم جمهوري اسلامي ايران

هدف: اغلب، خط ‌مشي‌ها را مبتني بر اهدافشان ارزشيابي مي‌كنند؛ اما بررسي‌هاي ارزشيابي برنامه‌هاي عمومي نشان ‏مي‌دهد كه ارزشيابيِ خودِ هدف، بيش و پيش از رسيدن خط‌مشي‌ها به اهداف اهميت دارد. سرمنشأ اين توجه ‏اساسي به ارزشيابي هدف، رويكرد «ارزشيابي آزاد از هدف» اسكريون است. يكي از خط‌ مشي‌هاي مهم هر ‏كشور، خط ‌مشي در قبال محصولات اساسي كشاورزي است و گندم، مهم‌ترين محصول اساسي ايران به‌شمار مي‌رود. هدف از مقاله حاضر، ارزشيابي آزاد از هدفِ خط‌ مشي گندم، متناسب با ارزش‌ها و اقتضاهاي ‏اجتماعي، اقتصادي و سياسي جمهوري اسلامي ايران است. روش: داده‌هاي پژوهش كه از طريق مصاحبه و مرور اسناد گردآوري ‌شده‌اند با استفاده از روش ارزشيابي زمينه ‏در رويكرد جامع ارزشيابي ‏CIPP‏ استافل‌ بيم و ‏بهره‌گيري از روش تحليل مضمون نظريه‌محور (قياسي) تحليل شد. يافته‌ها: با استفاده از نمودار وسيله ـ هدف، سلسله‌مراتبي از اهداف خط‌مشي گندم ارائه شده است. با استفاده از نمودار درخت اهداف، امكان تحليل راهبردهاي بديل براي خودكفايي فراهم شده است. با شناسايي نيازهاي كشاورزان و مردم، مؤلفه‌هاي زمينه‌اي خط ‌مشي گندم در قالب مسائل، داشته‌ها، فرصت‌ها تحليل شده است. نتيجه‌‌گيري: نتايج پژوهش بيانگر نوعي از ‏جابه‌جايي اهداف در برنامه‌هاي كليدي گندم كشور، توقف در سطحي از زنجيره وسيله ـ ‏هدف، يعني قطع ‏واردات گندم و بازماندن از ادامه حركت به‌سمت ارزش‌ها و اهدافِ مهم‌تر و نيز محدود شدنِ ‏دامنه ‏اهداف به افزايش توليد گندم است. پيوند عواقب برآمده از ضعف در دقت، عمق و وسعت اهداف اين برنامه‌ها ‏با ‏مسائلي مانند نداشتن مديريت و كمبود منابع آبي، دست‌مايه واكاوي كردن كل جهت‌گيري خط ‌مشي گندم ‏كشور شده است.‏ نوآوري پژوهش حاضر، كاربست يكي از مدل‌هاي كلاسيك ارزشيابي در يك خط ‌مشي مهم و واقعي كشور و نشان‌دادن كارآمدي آن است.