هيولاي باورها؛ بررسي مباني ابن‌عربي در مواجهه با مسئلۀ تكثر اديان

تنوع اديان از چالش‌برانگيزترين مسائل دنياي معاصر بوده كه واكنش‌هاي گوناگوني از جمله پلوراليسم يا كثرت‌گرايي ديني را در پي داشته است كه فيلسوفان دين معاصر، آن را در قالب نظريۀ منسجمي تبيين كرده‌اند. جان هيك مدعي است كه فارغ از صورت‌پردازي اين نظريه، محتواي آن قرن‌ها پيش توسط انديشمنداني (از جمله ابن‌عربي) ابراز شده است. در اين مقاله ضمن بررسي ادعاي مذكور، بر آنيم كه نوع مواجهۀ ابن‌عربي با مسئلۀ تكثر اديان را در ارتباط با مباني و اصول تفكر او مطالعه كنيم. در اين زمينه، تفكر ابن‌عربي را نظام منسجمي مي‌يابيم كه چند انگارۀ اصلي در كانون تصورات وي قرار دارند و حل بسياري از مسائل نيز بر مبناي آنها صورت مي‌گيرد. توجه ابن‌عربي به مسئلۀ اختلاف عقايد و تنوع اديان، نه از عوامل خارجي و مسائل اجتماعي، بلكه مستقيماً از انگاره‌هاي محوري او نظير انگارۀ وحدت وجود، اسماي الهي، تجلي و ربوبيت آنها در كل هستي برمي‌خيزد. بر اساس اين مباني، او به مستقيم بودن تمامي صراط‌ها و محق بودن تمام اديان و پيروانشان حكم مي‌دهد. عنوان اين مقاله، وام‌گرفته از عبارات خود ابن‌عربي در آثارش است كه قلب خود را «قابل همۀ صورت‌ها» مي‌نامد و به همگان توصيه مي‌كند كه «هيولاي همۀ باورها» باشند.