بررسي ارتباط بين شاخص هاي نظريه آشوب در رفتارنگاري جريان رودخانه‌اي در مقياس‌هاي زماني كوتاه‌مدت

در پژوهش حاضر، تأثير تغييرات مقياس زماني بر آشوبناكي و دامنه آشوبناكي دبي جريان ايستگاه‌هاي بالادست و پايين‌دست مخزن سد زاينده‌رود، روند تغييرات بُعد همبستگي جريان و افق پيش‌بيني، طي 43 سال (92- 1350) مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. همچنين، ارتباط بين بُعد همبستگي و افق پيش‌بيني در گذر زمان مشخص شده است. بدين منظور، دبي ايستگاه‌هاي هيدرومتري اسكندري، قلعه شاهرخ، پل زمانخان و پل كله در چهار مقياس زماني روزانه، 3، 5 و 7 روزه به كار برده شده است. بـه عنوان گام نخست، زمان تأخير و بُعد محاط سيستم از روش ميانگين اطلاعات متقابل و نزديكترين همسايگان كاذب محاسبه گرديده است. سپس، بُعد فركتالي سيستم با استفاده از روش بُعد همبستگي تخمين زده شده است. در ادامه، با استفاده از شاخص نماي لياپانوف، افق پيش‌بيني در سري‌هاي آشوبناك برآورد گرديده است. نتايج حاكي از آن است كه دبي جريان در مقياس‌ 5 روزه در ايستگاه پل زمانخان و 7 روزه در ايستگاه‌هاي پل زمانخان و اسكندري، رفتار تصادفي دارد و در بقيه مقياس‌ها، آشوبناك مي باشد. ايستگاه‌هاي اسكندري، قلعه شاهرخ و پل زمانخان در تمام مقياس‌هاي آشوبناك، داراي آشوب كم دامنه هستند. در ايستگاه پل كله، دبي جريان در مقياس روزانه داراي آشوبناكي كم بوده و در مقياس‌هاي 3، 5 و 7 روزه داراي آشوب با دامنه متوسط است. نتايج ديگر نشان دهنده آن است كه با افزايش مقياس زماني، بُعد همبستگي افزايش و افق پيش‌بيني كاهش مي يابد. از سوي ديگر، با توجه به نماي لياپانوف، ايستگاه‌هاي بالادست درياچه زاينده‌رود در تمام مقياس‌ها نسبت به ايستگاه‌هاي پايين‌دست از افق پيش‌بيني بيشتري برخوردار هستند.