تخصص‌‌گرايي، پيچيدگي‌‌هاي اقتصادي و مبادلات تجاري شمال‌‌شرق ايران برمبناي داده‌‌هاي قاراچشمه نيشابور

با وجود كاوش‌‌ها و بررسي‌‌هاي باستان‌‌شناختي پراكنده در منطقۀ شمال‌‌شرق ايران، تاكنون در اين منطقه مطالعۀ تخصص‌‌گرايي فن و ميزان و مقياس پيچيدگي‌‌هاي اقتصادي صورت‌‌نپذيرفته‌‌است. شمال‌‌شرق ايران به‌‌دليل منابع معدني فراوان و قرار‌‌گرفتن در مسير ارتباطي بزرگ خراسان، همواره در طول تاريخ داراي اهميت مكاني و اقتصادي ويژه‌‌اي بوده‌‌است. با آگاهي از اين اهميت در اين مقاله تلاش شده‌‌است كه فرايند تخصصي‌‌شدن محصولات و پيچيدگي‌‌هاي اقتصادي و مبادلات تجاري موجود در اين منطقه بر‌‌اساس يافته‌‌هاي به‌‌دست‌‌آمده از محوطۀ باستاني قاراچشمه نيشابور مورد بررسي قرار گيرد. هدف اين پژوهش، مشخص‌‌كردن روند ظهور جوامع با ساختار پيچيدۀ اقتصادي، شروع تخصص‌‌گرايي و شناسايي ارتباطات و تعاملات فرهنگي درون‌‌منطقه‌‌اي و برون‌‌منطقه‌‌اي اين حوزۀ جغرافيايي در خلال پيچيده‌‌شدن جوامع است. در اين پژوهش تحليل برپايۀ يافته‌‌هاي ميداني و مطالعۀ تطبيقي داده‌‌هاي حاصل از كاوش بوده‌‌است و نتايج اين پژوهش حكايت از آن دارد كه محوطۀ باستاني قاراچشمه در طول هزارۀ سوم پيش‌‌از‌‌ميلاد داراي تخصص‌‌پذيري بوده و كالاهاي انبوهي توليد مي‌‌كرده كه از‌‌طريق راه‌‌هاي ارتباطي، فرهنگ‌‌هاي شمال‌‌شرق ايران را به جنوب تركمنستان، درّۀ سند در شبه‌‌قارۀ هند و جنوب‌‌شرق ايران متصل مي‌‌كرده‌‌است. اين ويژگي‌‌ها نشان از توسعه و تحول جوامع پيچيدۀ اقتصادي و سياسي در شمال‌‌شرق ايران دارد كه توسط گروهي از نخبگان اقتصادي و اجتماعي اداره مي‌‌شده‌‌است و بر توليد كالا و در مديريت راه‌‌هاي ارتباطي نقش بسياري داشته‌‌است.