تأثير فضاييِ ساخت اجتماعي- ‌اقتصادي نواحي روستايي بر افت منابع آب زيرزميني (مطالعۀ موردي: سكونتگاه‌هاي روستايي شهرستان لردگان)

The Spatial Impact of Socio-Economic Structure of Rural Areas on Groundwater Resources Drawdown (Case Study: Rural Settlements of Lordegan

آب، اساسي‌ترين عنصر حيات، بيش ‌‌از‌‌ پيش به‌‌عنوان شاخص توسعه مطرح مي‌شود؛ زيرا پيوند ناگسستني با پايداري جوامع انساني، به‌‌ويژه كاركرد اجتماعي‌اقتصادي سكونتگاه‌هاي روستايي دارد. هدف اصلي اين پژوهش، تبيين و ريشه‌يابي علل افت منابع آب زيرزميني در ارتباط‌ با ساخت اجتماعي- ‌اقتصادي نواحي روستايي شهرستان لردگان است. مسئلۀ اصلي اين است كه همزمان با رشد جمعيت و افزايش تقاضا (براي رفع نيازهاي جوامع روستايي)، بهره‌برداري بي‌رويه و فشار بر منابع آب زيرزميني، سير صعودي يافته است. داده‌هاي پژوهش، به دو روش مطالعات اسنادي و مطالعات ميداني گردآوري شد، سپس آمار بلندمدتِ 40 چاه مشاهده‌اي (1364 تا 1394) در تلفيق با مشاهدات كمي و مصاحبه با خبرگان موضوع، به شيوۀ توصيفي- ‌تحليلي و به ياري روش‌هاي آمار استنباطي و نرم‌افزار GIS تجزيه ‌و تحليل شد. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد اجراي برنامۀ اصلاحات ‌ارضي، افزايش شمار بهره‌برداران زراعي، حفر چاه‌هاي عميق، توسعۀ سطح زيركشت آبي و تغيير شيوۀ توليد، با بهره‌برداري بي‌رويه و افت سطح آب زيرزميني در قلمرو پژوهش، رابطه دارد. نتيجۀ تحقيق مبين اين حقيقت است كه همگام با رشد سه برابري جمعيت در فضاي زيستي دشت‌ها و خرد‌شدن قطعات زراعي و نيز حفر بي‌اندازۀ چاه‌‌هاي عميق، تراز منابع آب زيرزميني در آبخوان‌ها تا مرز 22- متر افت كرده است.

As the most essential element of life, water has long been regarded as an indicator of development because it is inextricably linked to the sustainability of human societies, especially the socio-economic function of rural settlements. The main purpose of this study is to explain and root out the causes of groundwater resource draw-down in relation to the socio-economic structure of rural areas. The main issue is that as population growth and demand have increased (to meet the needs of rural communities), excessive exploitation and pressure on groundwater resources have been on the rise. The research data were collected through document analysis and field study. Next, the longitudinal statistics of 40 observational wells (1984-2014) were combined with quantitative observations and interviews with subject matter experts. These were then analyzed through descriptive-analytical methods using inferential statistics and GIS software. Research findings show that the implementation of land reform program, the increase of number of farmers, deep well drilling, the development of irrigated area, and the change of production method had a relationship with unnecessary exploitation and draw-dawn in groundwater level in the research area. The result of the study illustrates the fact that as the population has increased threefold in the living space of the plains, the farms have been fragmented, and numerous deep wells have been drilled, the groundwater level in the aquifer has drawdown to -22 m.