ديدگاه زمخشري در مورد قرائات

تفسير ادبي قرآن بر مؤلفه¬هاي بسياري بنا نهاده شده كه از جمله آنها، اهتمام به طرح و بررسي قرائت¬هاي مختلف قرآن است. بر اين اساس، تفسير كشاف زمخشري نيز ـ به عنوان يكي از تفاسير ادبي قرآن ـ طرح و بررسي گونه¬هاي مختلف قرائات را مورد اهتمام قرار داده و از اين ظرفيت در جهت بيان انديشه¬هاي اعتزالي خود نيز بهره برده است. اين جستار، با روشي توصيفي ـ تحليلي مسئله قرائات را در تفسير كشّاف بررسي كرده است، نتيجه آنكه: زمخشري در قبال قرائات رويكردهاي مختلفي در پيش گرفته است كه عبارت¬اند از: «استفاده از اختلاف قرائت براي غنابخشي به تفسير»، «شرح تفاوت¬هاي لغوي قرائات مختلف آيه»، «استخدام قرائت در ترجيح وجوه تفسيري آيه» و «ترجيح و ارزش¬گذاري قرائات». او براي ارزش¬گذاري و گزينش قرائت¬ها معيارهايي چون: «بلوغ معنايي»، «تناسب معنوي»، «قوت معنا و زيبايي لفظ» و «قواعد علم نحو» را به كار بسته است. با اين حال، اصل مسئله طرحِ گسترده قرائت‌هاي مختلف از يك آيه، با آسيب¬هايي چون اعتباربخشي به قرائت¬هاي نامعتبر، تزلزل متن، تحريف معنوي قرآن و تحير مخاطب مواجه است و نقطه منفي در تفسير قرآن به شمار مي¬آيد. از اين رو، اولين گام مفسر براي فهم مفاد آيات، بايد تحقيق از قرائت صحيح آيات باشد تا زيربناي تفسير قرار گيرد.