آبشويي و اصلاح اراضي شور و سديمي، بخش اول: مفاهيم نظري و روابط حاكم بر آبشويي نمك ها از نيمرخ خاك

بررسي مطالعات انجام‌شده در زمان هاي متفاوت در خصوص اراضي شور تحت آبياري در ايران، نشان ميدهد كه سطح اين اراضي در حال گسترش است. با تداوم ايجاد شبكه هاي آبياري و زهكشي در بخش هايي از اراضي مسطح استان خوزستان، مقدار اين اراضي بيشتر نيز خواهد شد. آبشويي تنها راه عمليِ شناخته‌شده براي احياء اراضي شور ميباشد و انجام آن نيازمندِ مصرف مقادير بسيار زياد آب است. شناخت مفاهيم نظري و روابط حاكم بر پديده، به درك بهتر فرآيند كمك ميكند و از اشتباهات و برداشت هاي غلطي كه در اين زمينه وجود دارد جلوگيري خواهد كرد كه نتيجه آن كاهش هزينه، زمان و بهبود عمليات آبشويي و البته صرفه جويي در آب مصرفي خواهد بود. آبشويي نمكها از خاك نمونه اي از جابه جايي اختلاط پذير (جايگزيني سيال موجود در خلل و فرج با يك سيال ديگر) در محيط متخلخل است. ولي انتقال املاح در خاك به دليل داشتن ساختمان و وجود منافذ ريز (درون خاكدانه‌اي) و درشت (بين خاكدانه‌اي)، با يك محيط متخلخل ساده متفاوت است. براي توصيف پديده انتقال املاح در خاك ساختماندار و آگاهي از جزئيات آن در راستاي جهت‌دهي بهتر عمليات آبشويي و حصول نتيجه مناسب، بايد از راهبردي استفاده نمود كه در آن تخلخل شامل دو ناحيه آب ساكن (منافذ درون خاكدانه‌اي) و آب متحرك (منافذ بين خاكدانه‌اي) فرض شود كه انتقال املاح در آن‌ها به ترتيب توسط پخشيدگي و جريان روان و انتشار صورت ميگيرد. در اين مقاله، پس از ارائه مفاهيم نظري مرتبط، معادلات رياضي حاكم بر انتقال املاح در محيطهاي متخلخل (در شكل عمومي)، به‌صورت مختصر معرفي‌شده و سپس مدل هاي انتقال املاح در خاك (به صورت اختصاصي) ارائه ميگردد. اين معادلات شامل: معادله كلي انتقال املاح، انتقال املاح توسط پخشيدگي، انتقال املاح با جابه جايي، مدل هاي شبيه سازي انتقال املاح در خاك به‌عنوان محيطي داراي پيوستاري دوگانه و مدلسازي انتقال املاح بين نواحي آب ساكن و متحرك ميباشد. در قسمت دوم اين سري مقالات، از دريچه مفاهيمي كه در قسمت اول معرفي ميشوند، به مزايا و معايب روشهاي مختلف آبشويي پرداخته خواهد شد و همچنين اثر عوامل محيطي و سيستمي با كمك همين مفاهيم بررسي ميشود. شناخت مفاهيم معرفي‌شده در اين مقاله نه‌تنها براي انجام عمليات آبشويي اوليه، بلكه براي درك بهتر از مديريت شوري در مزرعه در زمان بهره برداري نيز مفيد خواهد بود.