تله‌هاي قابليت در مسير توسعۀ سازمان‌هاي صنعتي‌ دولتي

Capabilities Traps through the Governmental Industrial Organizations

توسعه و پيشرفت صنعت و فناوري يكي از مسائل اصلي كشور است و سياست‌گذاران و تصميم‌گيرندگان دولتي تلاش مي‌كنند تا با اعمال سياست‌ها و تخصيص منابع مسير اين پيشرفت را هموار نمايند. علي‌رغم تلاش سياست‌گذاران و صرف منابع قابل‌توجه، نتايج حاصله در عمل چندان رضايت‌بخش نبوده و صنايع دولتي و زنجيره‌هاي وابسته به آن از جايگاه مناسبي در محيط رقابت جهاني برخوردار نيستند. در ميان صنايع دولتي ايران، صنايع دفاعي با رويكرد قابليت‌سازي درون‌زا با الگوي «هسته‌هاي كوچك دانا و شبكۀ بزرگ توانا» دستاوردهاي بهتري داشته و به جايگاه قابل‌قبولي در ميان كشورهاي هم‌تراز دست يافته است؛ با اين همه، صنايع دفاعي جمهوري اسلامي ايران هم با چالش‌هاي ناشي از زيست‌بوم صنعتي و سازماني كشور درگيرند و مسائل خاص خود را دارند. اين پژوهش با هدف بازانديشي و تأمل در سياست‌هاي صنعتي و توسعۀ قابليت‌هاي فناورانه در صنايع دفاعي انجام شده و با استفاده از مفهوم تله‌هاي قابليت تلاش دارد تا راهبردها و سياست‌هايي را براي برون‌رفت از تله‌هاي قابليتي ارائه نمايد. در اين راستا با استفاده از ادبيات تحقيق اقدام به شناسايي تله‌هاي بالقوۀ سازمان‌هاي مختلف كرده و بر اساس مصاحبه با خبرگان، تله‌هاي قابليت‌هاي مورد مطالعه در قالب «نمودار حلقه‌هاي علّي» ترسيم شده است. در مرحلۀ بعد با توجه به روش پويايي‌شناسي سيستم (SD) با استفاده از نرم‌افزار ونسيم «نمودار جريان - حالت» شبيه‌سازي مسئله انجام شده است. با توجه به مدل شبيه‌سازي‌شده، سياست‌ها و راهبردهايي براي برون‌رفت از تله‌‌هاي موجود و رشد و توسعۀ قابليت‌‌ها ارائه شده كه عناوين آن عبارت است از: «ايجاد شركت‌‌هاي زايشي و توسعۀ شبكه همكاري»، «ارتقاي انگيزۀ كاركنان»، «تعريف پروژه‌‌هاي مشترك» و «افزايش تسهيم دانش». در نهايت سياست‌هاي پيشنهادي در محيط نرم‌افزار آزمون شده كه نتايج آزمون نشانگر تأثير هريك از آن‌ها در رشد قابليت‌‌هاست.

Industry and technology development is one of the main issues in the country, and government policymakers and decision-makers try to pave the way for policy development and resource allocation. Despite the efforts of policymakers and spending remarkable resources, the results are not very satisfactory in practice, and the state-owned industries and related chains are not in a good state in the global competitive environment. Among the government industries in Iran, defensive industries have achieved better gains with endogenous capability building approach with the “Small Smart Core and Big Capable Network” model. Nevertheless, Islamic Republic of Iran is also facing the challenges of the country’s industrial and institutional ecosystem and has its own problems. This research is aimed at rethinking about industrial policies and developing technological capabilities in defense industries and improving strategies and policies to come out of the concept of “capability traps”. In this regard, using the research literature, the potential traps of various organizations were identified and, based on interviews with experts, traps of the capabilities studied are presented in the form of “Causal Loop Diagrams”. In the next step, according to the system dynamics (SD) method, the problem simulation was performed using the “Stock-Flow Diagram” Vensim software. According to the simulated model, new policies and strategies are: “Establishing Spinoff and network development partnerships”, “Promoting staff motivation”, “Defining joint projects” and “increasing knowledge sharing”. Finally, the proposed policies are tested in the software, and the test results of which indicate the effect of each on the growth of capabilities.