پايداري محيط در ژئوسيستم‌ها با رويكرد به مخاطرات و تحليل‌هاي مبتني بر داده‌هاي ماهواره‌اي(مطالعۀ موردي: سيستم درياچه‌اي اروميه)

يكي از موضوعات ‌محوري در ژئومورفولوژي ‌سيستمي، شناسايي روند‌ تغييرات در ‌اشكال سطح‌ زمين است. در حال حاضر در اين ديدگاه تلاش بر اين است كه سطح پايداري ژئوسيستم‌ها، مرز تغييرات‌، ناپايداري و نيز‌ پيش‌بيني واكنش‌ فرم‌ها و فرايندهاي سطح زمين شناسايي شود. اين نوشتار بر‌آن است كه در چارچوب ديدگاه ژئومورفولوژي‌ سيستمي، پارادايم‎هاي تعادل،‌ آستانه‌ها‌ و مخاطرات ‌محيطي را با هدف ادراك راهكارهاي كاهش مخاطرات مبتني بر منابع‌ كتابخانه‌اي و تحليل‌هاي آماري و داده‌هاي ماهواره‌اي مورد بررسي تطبيقي قرار دهد. در اين راستا ابتدا هر كدام از اين عناصر، به‌شكل مجزا و سپس با ارتباط مفهومي بررسي شد. در اين تحقيق، وضعيت سيستم درياچۀ اروميه به‌كمك تحليل‌هاي آماري و سنجش از دور از قبيل تحليل مولفه‌هاي اصلي، تركيب باندي كاذب و بررسي پروفيل تغييرات انعكاس آب درياچه در طي سال‌هاي 1987 (دورۀ تعادل درياچه)، 1998، 2007 (حد آستانه) و 2011 (مرگ اكوسيستم و فروپاشي) مطالعه شد. نتايج اين تحقيق نشان داد هر ژئوسيستم‌در مراحل مختلف از تغييرات ‌محيط، تحت تأثير كاربري‌هاي انساني در وضعيت‌هاي مختلفي قرار مي‌گيرد، به‌طوري‌كه با شناسايي شرايط تعادل(پايداري عناصر ژئوسيستم)،‌ آستانه‌ها (مرز تغييرات ژئوسيستم‌)، مخاطرات محيطي (ناسازگاري) و بلايا (وقوع مخاطره)،‌ مي‌توان روند تغييرات ژئوسيستم‌ها را ارزيابي و مديريت كرد. در اين رويكرد، پايداري ژئوسيستم‌ها تحت تأثير مراحل يادشده قرار دارد و ضروري است شاخص‌هاي مؤثر بر هر‌يك از مراحل مذكور به‌كمك تكنيك‌هاي متعدد ارزيابي، مانند تكنيك‌هاي سنجش از دور و بررسي‌هاي ميداني مطالعه شود. نتايج تحليل تصاوير ماهواره‌اي حاكي از تغييرات محسوس در سال‌هاي 2007 و 2011 نسبت به سال‌هاي 1987 و 1988 است. نتايج حاصل از روش‌هاي استفاده‌شده براساس اين تصاوير، به‌خوبي روند تغييرات را در سال‌هاي بررسي‌شده ‌ نشان مي‌دهد و مي‌تواند ابزاري مفيد در جهت شناخت بهتر تغييرات رخ‌داده در اين محيط‌ها باشد.