تحليل فضايي كيفيت محيط شهري از ديدگاه شهروندان براي كاهش مخاطرات (مطالعۀ موردي: منطقة 18 شهر تهران)

امروزه كيفيت محيط از مهم‌ترين دغدغه‌هاي نهادهاي مديريتي و برنامه‌ريزي در شهرها محسوب مي‌شود. سنجش و ارزيابي آن به‌ويژه در زمينة حد رضايتمندي ساكنان، در شناسايي وضع موجود و آگاهي از ضعف‌ها و قوت‌هاي محيط شهري مفيد خواهد بود. بدون شك تمايل جمعيت در سرتاسر جهان براي يافتن مكان‌هاي با كيفيت مناسب، از دلايل اصلي پژوهش در زمينة كيفيت محيط است. اين پژوهش با هدف بررسي كيفيت محيط شهري از نگاه شهروندان در نواحي پنج‌گانة منطقۀ 18 و به روش توصيفي – تحليلي صورت گرفته است. ساكنان منطقۀ 18 شهر تهران، جامعۀ آماري تحقيق را تشكيل مي‌دهند كه از اين جامعه، با استفاده از روش تعيين حجم نمونۀ كوكران، 300 نفر براساس روش نمونه‌گيري خوشه‌اي احتمالي فضايي انتخاب شدند. روش‌ها، فن و ابزار جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات به‌ترتيب كتابخانه‌اي – ميداني، پرسشگري و پرسشنامه بوده است. در مرحلۀ تجزيه‌وتحليل از آزمون تك‌نمونه‌اي، كولموگروف- اسميرنوف، آزمون فريدمن، رگرسيون چندمتغيره و آزمون كروسكال استفاده‌ شد. همچنين براي تحليل فضايي كيفيت محيط در نواحي پنج‌گانه (مبتني بر خروجي آزمون كروسكال)، سيستم اطلاعات جغرافيايي به‌كار گرفته شد. براساس يافته‌ها، كيفيت محيط شهري منطقۀ 18 از ديدگاه شهروندان در سطح 45/2 يعني كيفيت متوسط رو به پايين قرار دارد. در بين معيارها، معيار عملكردي منطقۀ 18 نسبت به معيارهاي زيست‌محيطي و زيباشناختي در سطح پايين‌تري قرار دارد. تحليل فضايي در بين نواحي پنج‌گانه نيز نشان داد كه به‌ترتيب كيفيت محيط در ناحيۀ 1 در رتبۀ اول، در ناحيه‌هاي 2 و 3 در رتبۀ دوم و در ناحيه‌هاي 4 و 5 در رتبۀ سوم قرار دارد. اين مسئله، بر اين نكته تأكيد دارد كه كيفيت محيط شهري مقوله‌اي چندبعدي است. رضايت از كيفيت محيط زماني تحقق مي‌يابد كه كيفيت در چارچوب مديريت يكپارچه محيطي، در همۀ ابعاد محقق شود. علاوه بر اين ، كيفيت محيط شهري، صرفاً جنبه عيني ندارد، بلكه جنبۀ ذهني را نيز شامل مي‌شود. هر يك از شهروندان، فهم و ادراك مشخصي از محيط خود دارد كه توجه به اين فهم مي‌تواند به ارتقاي كيفيت محيط منتهي شود.