رفتارشناسي در سيستم‌هاي آب‌و‌هوايي؛ با تأكيد بر جابه‌جايي پرارتفاع جنب حاره و تأثير آن بر وقوع مخاطرات خشكسالي

سيستم‌هاي آب‌و‌هوايي، به‌دليل نشان‌ دادن رفتار تصادفي در سال‌هاي مختلف، سيستم‌هايي پيچيده و در عين‌حال سازمان‌يافته به شمار مي‌روند، در اين زمينه، سيستم پرارتفاع جنب‌حاره با جابه‌جايي در محل قرارگيري خود در سال‌هاي مختلف، وقايع محيطي گاه منظم و گاه تصادفي (خشكسالي يا ترسالي و ...) را در يك منطقه به وجود مي‌آورد. اين وقايع محيطي، در سطوح مختلفي از تعادل، آستانه و مخاطرات جاي مي‌گيرند. در اين نوشتار در پاسخ به اين موضوع، يعني شناسايي رفتار سيستم‌هاي پرارتفاع جنب‌حاره از تعادل تا مخاطرات، تلاش شد در قالب تفكري سيستمي، اين روند شناسايي و ارزيابي شود. در رفتارشناسي سيستم‌هاي آب‌وهوايي، برهم‌كنش مطالعات كمّي و كيفي ضروري است. بدين منظور روش تحقيق در اين مطالعه از دو بخش اصلي تشكيل مي‌شود: در روش تحقيق آماري، داده‌هاي دريافت‌شدۀ سطح فشار 500 هكتوپاسكال در طي دورۀ آماري 20181948 و داده‌هاي بارش ماهانۀ 84 ايستگاه سينوپتيك هواشناسي، دريافت و تحليل شد. در گام بعد نتايج آماري به‌دست‌آمده از سيستم پرارتفاع، براساس مفاهيم هشت‌گانۀ تعادل، آستانه‌ها يا فرين، مخاطرات و بلاياي محيطي ارزيابي شد و در نهايت شيوۀ مديريتي مخاطرات خشكسالي بررسي شد. نتايج نشان داد كه در طي دورۀ زماني پژوهش، بيروني‌ترين پربند تأثيرگذار بر ايران به‌عنوان معرف گسترش حد شمالي پرارتفاع جنب‌حاره، از چندين سطح تعادل به‌ويژه تعادل ايستا، يكنواخت لحظه‌اي، ديناميك و فراپايدار پيروي كرده و در برخي سال‌ها با اثر آستانه‌اي يا فرين مواجه شده است. اين فرين‌ها مي‌تواند بيانگر تهديدي مبني بر شروع مخاطرات محيطي (خشكسالي‌هاي شديد و بسيار شديد) باشد كه در صورت رفتارشناسي آن و به‌كارگيري شيوه‌هاي مديريت فعال مي‌توان آسيب‌هاي احتمالي (بر محيط، سلامت و دارايي‌هاي انسان) ناشي از مخاطرات و بلاياي محيطي را كاهش داد. بنابراين مي‌توان گفت، تركيب ديدگاه كمّي و كيفي مي‌تواند به‌عنوان روشي كاربردي در عرصۀ مديريت محيط و پيش‌بيني رفتار سيستم‌ها، تأثيرگذار باشد.