بررسي ريشه شناختي واژه هايي از گويش اوزي

An etymological analysis of Evazi words

گويش اوزي از گويش‌هاي جنوب غربي ايران است. اين گويش در كنار گويش‌هاي لاري (اوز، خنج، گراش، جويم، لار و...) مناطق وسيعي از استان هرمزگان (بخشي از بندرعباس، تمامي بندرلنگه، بستك و...) را دربر­ مي‌گيرد (كامياب، 1:1370) كه همگي تحول ‌يافته از زبان فارسي ميانه هستند. اين گويش‌ها اگرچه تفاوت اندكي با هم دارند اما مي‌توان آن‌ها را نشأت گرفته از گويش لاري دانست. در اين مقاله 15 واژه اصيل گويش اوزي مورد بررسي ريشه‌شناختي و تطبيقي قرار گرفته ‌است. در هر مدخل ابتدا بر پايه شواهد موجود در خود گويش، روند دگرگوني و ساخت اشتقاقي هر واژه مورد بررسي قرار­گرفته ‌است. سپس معادل آن در ديگر گويش­ها و نيز صورت دوره ميانه اين واژگان و صورت‌هاي مرتبط ايراني باستان آن‌ها و نيز ريشه واژه مورد نظر و برابر آن‌ها در ديگر زبان‌هاي هندوايراني و هندواروپايي آورده شده ‌است. روش تحقيق در اين مقاله ميداني است و روش انجام تحليلي ـ توصيفي است كه با استفاده از گردآوري واژه‌ها از منابع معتبر و ضبط صداي گويشور صورت ­گرفته است. بررسي ريشه‌شناختي و تطبيقي اين واژگان نشان دهنده پيوستگي و قرابت اين گويش با زبان‌هاي ايراني در سه دوره تاريخي است كه در اين سرزمين بدان تكلم شده ‌است. از سوي ديگر بررسي ريشه‌شناختي اين چند واژه اوزي نشان مي‌دهد كه گويش‌هاي ايراني گنجينه‌اي از داده‌هاي زبان‌هاي ايراني را در خود دارند كه هنوز ناشناخته است و بررسي آن‌ها با رويكرد تاريخي، هم ارزش نهفته زبان‌شناختي اين داده‌ها را آشكار مي‌كند و هم به بررسي و شناخت ديگر زبان‌ها و گويش‌هاي ايراني كمك مي‌كند.

The Evazi dialect is one of Iran's southwestern dialects. Along with Lari dialects (Evaz, Khonj, Juyom, Lar, etc.), this dialect spans vast regions of Hormozgan Province (a part of Bandar Abbas, the whole Bandar Lengeh, Bastak, etc.) the dialects of which are all evolved forms of Middle Persian. Although these dialects show few differences when compared with each other, they can be considered as having originated from the Lari dialect. In the present paper, 15 native words of the Evazi dialect have been examined etymologically and comparatively. Based on the existing evidence in the dialect, the derivational evolution and formation of each word has been considered. Afterwards, its equivalent in the other dialects as well as the middle era form of the word, its related ancient Iranian forms, the etymology of the word in question and its equivalent in other Indo-Iranian and Indo-European languages have been presented. The research method applied in this paper is field research, and the performance method is analytical-descriptive carried out through word collection from valid sources and recording the speakers’ voices. The etymological and comparative examination of these words shows this dialect's relatedness to Iranian languages spoken in the region in three historical eras. Also, the etymological examination of these Evazi words shows that Iranian dialects have a wealth of Iranian languages data in them still unknown. Their examination with a historical approach reveals the value of these data and at the same time, contributes to future studies on other Iranian languages and dialects and a better understanding of them.