پديد آورندگان :
همتي ازندرياني، اسماعيل دانشگاه بوعلي‌سينا - گروه باستان‌شناسي , ملكزاده، مهرداد پژوهشگاه ميراث‌فرهنگي , ناصري صومعه، حسين دانشگاه تربيت مدرس
كليدواژه :
همدان , دوره‌ي ماد , معبد , محوطه‌ي حاجي‌خان , آهن III
چكيده فارسي :
با توجه به احداث پتروشيمي ابن‌سيناي فامنين در استان همدان، محوطه‌ي باستاني حاجي‌خان در بخش مياني آن قرار گرفته بود. به‌دليل اهميت احداث پروژه و هم‌چنين قرار گرفتن محوطه‌ي باستاني در بخش مياني آن ضروري بود تا پژوهش‌هاي باستان‌شناختي در آن انجام گيرد؛ بنابراين برنامه‌ي پژوهشي فصل اول كاوش نجات‌بخشي در محوطه‌ي حاجي‌خان در زمستان 1395 و بهار 1396 انجام گرفت. محوطه‌ي باستاني حاجي‌خان در فاصله‌ي 2 كيلومتري روستاي زرقان قرار دارد و ديوارهاي پتروشيمي ابن‌سيناي فامنين آن را محصور كرده‌اند و در فاصله‌ي 17 كيلومتري از شهر فامنين در استان همدان واقع گرديده است. اهداف اصلي اين پژوهش ارائه‌ي نتايج كاوش و بحث در مورد كاربري و گاهنگاري است. پژوهش حاضر داراي رويكرد توصيفي-تحليلي است و گردآوري اطلاعات به روش ميداني و كتابخانه‌اي انجام گرفته است. انجام كاوش در اين محوطه منجر به شناسايي معبد و نيايشگاهي از دوره‌ي مادها گرديد. اين سازه‌ي خشتي داراي نقشه‌ي كاملاً چليپايي است كه با نقشه‌اي از پيش طراحي شده، 7 فضاي معماري را دربر گرفته است كه از طريق درگاهي و ورودي‌ها به همديگر متصل مي‌شوند. از مهم‌ترين اجزاء و عناصر معماري يافت‌شده از اين معبد مي‌توان به سكوي آتشدان مطبق، ديوارك جداكننده و سكوهاي خشتي گرداگرد فضاهاي شماره‌ي يك و دو اشاره كرد. در اين معبد طاقچه‌هاي تزييني، اثر انگشتان سازندگان معبد برروي تمام سطوح ديواره‌ها و خشت‌ها، پوشش كاهگل و اندود سفيد رنگ برروي آن شناسايي شده است. معبد مادي نويافته حاجي‌خان از نظر عناصر و اجزاء معماري و يافته‌هاي سفالي قابل‌مقايسه با ساير محوطه‌هاي دوره‌ي ماد و آهن III از جمله: تپه نوشيجان، گونسپان‌تپه، تپه يلفان، موش‌تپه، باباجان‌تپه و گودين‌تپه است.
چكيده لاتين :
Due to the construction of the Ibn Sina Petrochemical Company in Hamadan province, Haji Khan Tape is located in the middle of this complex. As a matter of fact, it was necessary to carry out archaeological researches in this area. The first exploration season in the Haji Khan area in the vicinity of the Ibn Sina Petrochemical was conducted under the supervision of Esmail Hemati Azandaryani in the winter of 2016 and the spring of 2017. The Haji Khan Tape, 17 km from the city of Famenin in Hamadan province, is located at geographical coordinates of N 35˚01 ‘58.11 “and E 49˚01’16.85”, and is considered a part of the cultural domain of western Iran. The site is at 2 km from Zaraqan, a village close to the walls of the Ibn Sina Petrochemical Complex. In the following excavations, traces of architectural remains with a 165 cm wide wall was discovered, which led to several extended trenches in varying sizes and in the west, east and south of the above trenches. These all help identify several architectural spaces and findings including, a systematic and coherent architecture with chelepa (cross) plan with 7 spaces. Likewise, among other architectural elements of Haji Khan Temple, including the upright stepped fireplace (altar), the middle of the altar, the partition wall, niches in the walls (in Spaces 1, 2 and 3), and gateways between spaces, have a very close similarity with the other sites of median period such as: Nush-i Jan Tape, Gunepan Tape, Yalfan Tape, Moush Tape, Baba Jan Tape and Godin Tape.
