اعتراض در مثنوي مولانا

PROTEST of masnavi molana

شعر اعتراض، به عنوان يكي از زيرمجموعه­ هاي شعر متعهد، از ديرباز در ادبيات فارسي به اشكال مختلف وجود داشته است. آثار اغلب شعرا و نويسندگان برجستۀ ايراني از گذشته تا امروز ، آيينۀ تمام نماي محيط و روزگار زندگي آنان بوده است. چنان كه بسياري از آنان در تحليل و تبيين دشواري­هاي زندگي به مراتب تيز بين­تر و حساس­تر از ساير دانشمندان اجتماعي بوده ­اند و نسبت به مسايل و مشكلات جامعه، احساس مسؤوليت مي­ كردند؛ در نتيجه با سرودن اشعار اعتراضي، در برابر ناراستي­ ها و كج­روي ­هاي هيأت­هاي حاكمه و اقشار مختلف اجتماع، از نوع سياسي، فرهنگي، اجتماعي و ... واكنش نشان مي­ دادند. يكي از اين شاعران و انديشمندان مولانا جلال ­الدين محمد بلخي مي­باشد. سخن گفتن از مولانا و انديشه­ هاي سياسي اجتماعي او كاري بس دشوار است و در اين زمينه هر كسي بنا بر ظن خود يار مولانا مي ­شود؛ با اين حال، با توجه به شور و حال عرفاني مولوي هرچند كه در بادي امر به نظر مي­رسد كه او هيچ توجهي به اوضاع روزگارش ندارد و از سياست­هاي حاكمان زمانش بركنار است، ليكن با تحقيق در آثارش، ديدگاه­ هاي سياسي اجتماعي و انتقادي او را مي­ توان يافت. همچنين مي ­توان اوضاع روزگارش و مناسبات حاكم بر ضوابط و سياست عصرش را در جاي جاي اشعارش باز نماياند و گوشه­ هايي از اعمال زور و خشونت حاكمان و وابستگان به جناح حاكم را به تصوير كشيد . هدف از اين مقاله كه به روش توصيفي و نحليلي انجام پذيرفت، بررسي شعر اعتراض در مثنوي مولانا است؛ به اين منظور، اشعار اعتراضي مولانا در مثنوي مولانا مورد بررسي و تحليل قرار مي­ گيرد.

Protest poetry, as one of the subsets of committed poetry, there has been existed from long ago in various forms in Persian literature.The works of the most of the prominent Iranian poets and writers from past up to now have been a full mirror of their environment and era. As many of them in analyzing and explaining difficulties of life have been far more scrutator and sensitive than the other social scientists and felt responsibility to the social issues and problems; as a result, through composing protest poems reacted to the untruths and misconducts of the ruling board and different classes of society including political, cultural, social…. One of these poets and thinkers is Maulana Jalāl ad-Dīn Muhammad Balkhi. Talking about Maulana and his political and social thoughts is very difficult and in this regard everyone accompanies him by his/her perception; while, in view of Maulana’s mystical passion though initially it seems that he has doesn’t think about his time situation and is away from policies of rulers of that time, but exploring in his works can find his political, social and critical views. Also can represent his time situation and relations governing on the terms and policy of his era everywhere in his poems and illustrate some scenes of the rulers and their relatives’ force and violence. The aim of this article that was carried out by descriptive-analytical method is to review protest poetry in Maulana’s Masnavi; to the end, the protest poems of Maulana in his Masnavi will be reviewed and analyzed.