رويكرد معناشناسي شناختي به حرف اضافه « به » با تاكيد بر شاهنامه فردوسي

Radial Categories of Persian Preposition /be/ within the Framework of Cognitive Semantics with Emphasis on Shahnameh Ferdowsi

«به» يكي از پركاربردترين حروف اضافه در زبان فارسي است كه معاني گوناگوني دارد. پژوهش حاضر با استفاده از كاربرد اين حرف در داستاني از شاهنامه فردوسي، به بررسي مقولات شعاعي حرف اضافه «به» از منظري شناختي مي پردازد. پيكره موردنياز اين پژوهش، از داستان «بيژن و منيژه» شاهنامه (با 1312 بيت) استخراج شده است. اهداف اصلي اين مطالعه، نشان دادن ساختار شعاعي شبكه معنايي حرف اضافه «به» و بررسي تغييرات معنايي ايجادشده در شبكه معنايي آن، به روش، توصيفي- تحليلي است كه به منظور نيل به اين اهداف و تحليل، از رويكرد چند معنايي سامان مند تايلر و ايوانز بهره گرفته شده است. نوع روش پيكره بنياد است. يافته ها حاكي از آن است كه در 631 بيت از كل ابيات اين داستان، حرف اضافه «به» با بسامد 789 بار به كار رفته است كه معاني مختلف آن در اين ابيات، از حالتي نظام مند برخوردار بوده و در شبكه معنايي منسجمي در قالب ساختار شعاعي قرار گرفته اند. در شاهنامه، معناي سرنموني اين حرف اضافه در مفهوم «الصاق و اتصال» بيشترين بسامد وقوع را دارد. همچنين نتايج مويد آن است كه در داستان بيژن و منيژه، معاني گوناگون «به» در قالب ساختاري و شعاعي و در خوشه هاي معنايي «الصاق و اتصال»، «مخاطب قراردادن و ايجاد ارتباط»، «استعانت و واسطه»، «تعليل» و «مصاحبت و همراهي»، حول محور معناي سرنموني آن، يعني «الصاق و اتصال» مورد استفاده قرار گرفته اند

Preposition /be/ is one of the most widely used prepositions in Persian with a variety of meanings. The purpose of the present descriptive-analytical research is to study the radial categories of /be/ within the framework of Cognitive Semantics with emphasis on Shahnameh Ferdowsi. The data have been collected from one of the stories of Shahnameh titled "Bijan and Manijeh". This research aims to study the radial categories of semantic network of this preposition and also its semantic changes. For this purpose, the Tyler and Evans′s principled polysemy approach (2003) were used. Findings indicate that /be/ has been used with a frequency of 789 in total of 631 verses, so that its different meanings are systematic and has been placed in coherent semantic network in radial form. Ferdowsi has used its "affixation" meaning as a prototype meaning with high frequency. All other meanings such as "to address","assistance","causation" and "association" have been placed and used around its prototype meaning. Ferdowsi is also used of some distinctive meaning of /be/ out of its semantic clusters.