صفات مرتبط با تبادلات گازي برگ، عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام گندم (Triticum aestivum L) تحت تاثير تراكم كاشت

Leaf Gas Exchange, Yield and Yield Components of Wheat (Triticum aestivum L.) Cultivars as Affected by Plant Density

از جمله عوامل بسيار مهمي كه مي‌تواند رشد و عملكرد محصولات زراعي را بهبود ببخشد، استفاده از تراكم مناسب كاشت، به ­ويژه در شرايط خاك ورزي حفاظتي، مي‌باشد كه كشت محصول در داخل بقاياي محصول قبلي انجام مي‌گيرد. به­ منظور بررسي اثر تراكم ­هاي مختلف كاشت و رقم بر تبادلات گازي برگ ارقام گندم، آزمايشي به­ صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك­‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج اجرا گرديد. در اين آزمايش، عامل تراكم كاشت در سه سطح شامل 400، 500 و 600 بذر در متر مربع در كرت‌هاي اصلي و عامل رقم در 5 سطح شامل ارقام سيوند، سيروان، پيشتاز، پيشگام و پارسي در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. كاشت محصول در تاريخ 12 ابان فصل زراعي 94-1393 بر روي پشته ­هايي به عرض 60 سانتي­متر كه پوشيده از بقاياي ذرت مربوط به كشت قبل بود، انجام گرفت. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر تراكم كاشت بر ميزان تعرق و عملكرد دانه در سطح احتمال 5 درصد و بر صفات هدايت روزنه‌اي، فتوسنتز خالص، عملكرد كوانتومي، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود. اثر رقم بر صفات ميزان تعرق، غلظت دي‌اكسيدكربن زير روزنه‌اي، هدايت روزنه‌اي، ميزان فتوسنتز خالص، عملكرد كوانتومي، كارآيي مصرف آب لحظه‌اي، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود. همچنين، اثر متقابل تراكم كاشت×رقم بر صفات دماي برگ و عملكرد بيولوژيك در سطح احتمال 1 درصد و غلظت دي‌اكسيدكربن زير روزنه در سطح احتمال 5 درصد معني‌دار بود. نتايج مقايسه ميانگين نشان داد كه افزايش تراكم بوته از 400 به 600 بوته در متر مربع سبب كاهش معني‌دار ميزان تعرق، هدايت روزنه‌اي، فتوسنتز خالص و عملكرد كوانتومي گرديد. همچنين، افزايش تراكم سبب كاهش تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت گرديد. رقم پيشگام در مقايسه با ساير ارقام مورد مطالعه، بيشترين ميزان تعرق و هدايت روزنه‌اي، رقم پارسي به نوبه خود بيشترين فتوسنتز خالص، عملكرد كوانتومي و كارآيي مصرف آب لحظه‌اي و همچنين رقم سيروان بيشترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند.

Determination of optimal plant density is one of the main factors that may affect crop growth and seed yield when planting is performed in the plant residues especially in conservation tillage systems. To investigate the effect of plant density on leaf gas exchange of wheat cultivars, a field split plot experiment based on randomized complete blocks design with three replications was carried out at Karaj Research Farm of Seed and Plant Improvement Institute in Iran. In this study, the main factor was three levels at plant densities (400, 500 and 600 seed per m2) assigned to main plots and five wheat cultivars (Sivand, Sirvan, Pishtaz, Pishgam and Parsi) to sub-plots. Results of analysis of variance showed that transpiration rate (E) (p<0.05), stomatal conductance (Gs) (p<0.01), net photosynthetic rate (Pn) (p<0.01) and Quantum yield (Qy) (p<0.01), number of grain per spike (GPS), seed weight (SW), seed yield (SY), biological yield (BY) and harvest index (HI) were affected by plant density and cultivar significantly. In addition, interaction effect of plant density×cultivar was significant on leaf temperature (LT) (p<0.01), intercellular CO2 concentration (Ci) (p<0.05) and biological yield (BY) (p<0.01). The results also indicated that increment of plant densities of 400 to 600 seed per m2 decreased E, Gs, Pn and Qy. Increasing plant density decreased GPS and HI. The Pishgam cultivar had the highest E and Gs, while higher values of Pn, Qy and water use efficiency belonged to Parsi cultivar. The highest value of SY was obtained from Sirvan cultivar.